Andre Žid – Koridon – Ljubav koja ne sme da izgovori ime

Četiri sokratska dijaloga sa Koridonom – doktorom za dušu – nisu ni ispovest, ni pamflet, ni pregled seksualnih praksa i iskustava, već ogled kojim se rasvetljava delikatna tema uranizma – ogled koji želi “da bude iskren, a ne ciničan, i prirodan na jednostavan način“. Oslanjajući se na Montenja, Paskala, Spinozu, i pre svega na antičku Grčku, Žid piše o ljubavi “koja ne sme da izgovori svoje ime“, ali ne ispisuje njenu jednostranu apologiju.

Strah od “sokratske ljubavi“ je strah od raspada društvenog poretka, a upravo na primeru stare Grčke je očito da su ti strahovi neopravdani i iracionalni, i da su kao takvi jedino pogodni za manipulaciju od strane raznih vrsta društvene i političke moći. Životna radost koja, iznad svega, isijava iz ovog teksta jedan je od najjačih autorovih argumenata.

Koridon se po prvi put pojavio 1911. (u samo 11 primeraka), a u celosti je objavljen 1924. Iako mu je donelo mnogo neprijatnosti, Žid je ga je smatrao svojim najvažnijim delom.

Andre Žid (André Gide 1869-1951), francuski pisac i dobitnik Nobelove nagrade 1947. Poznat je po brojnim romanima (Podrumi Vatikana, Kovači lažnog novca, Imoralist), ali i po putopisima (iz Sovjetskog Saveza, Konga), esejima, dramama, pesmama i autobiografiskim delima. Smatra se jednim od najvećih pisaca 20. veka.

Andre Žid, punim imenom Andre Pol Gijom Žid, rođen je 22. novembra 1869. godine u Parizu, kao jedino dete Pola Žida i Žilijet Rondo. Odrastao je u imućnoj porodici koja je u njemu ujedinila strogo protestantsko vaspitanje i građansku tradiciju. Oca je izgubio sa samo deset godina, a porodica se seli u Normandiju. Od tada se o njemu brinu stroga majka, tetka i dadilja, a društvo ovih žena će, kako je kasnije pisao, mnogo uticati i na njegov razvoj, usađujući u dečaka bogobojažljivi strah od greha. Zbog psihičkih kriza, mladi Žid se školovao kod kuće. Tako izolovan, Žid počinje da otkriva novi svet, književnost i pisanje i već 1891. godine objavljuje prvo delo “Beležnice Andrea Valtera.

Odlazi u Pariz koji je u to vreme središte književnih zbivanja Evrope, posećuje salone i književne kružoke, ali 1893. godine odlučuje da otputuje u Severnu Afriku. U tom ambijentu koji ga podseća na “Hiljadu i jednu noć” ostaje dve godine. To razdoblje oslobađanja, lepote, uživanja i životne radosti označava prekretnicu u Židovom stvaralaštvu. Oslobođen puritanskih okova, Žid spoznaje svoju homoseksualnu prirodu. Po povratku u Pariz, međutim, egzaltacija ga napušta. Kod kuće je sve isto, iste kafane, iste rasprave, isti kružoci. Žid, razočaran i usamnjen, povlači se u ironiju i piše “Močvare”, neobično kratko delo kojim se udaljava od književnih pravaca, pre svega od simbolista kojima je nekada bio blizak. “Močvare” su jedan od prvih francuskih “anti-romana”.

Iste 1895. godine, umire Židova majka i on se ubrzo ženi svojom ljubavlju iz detinjstva, rođakom Madlen Rondo. Ova će veza, uprokos nežnosti i poštovanju, biti osuđena na intelektualni i bratski odnos i neostvareni brak. Sve žene u Židovim delima nosiće koren u njegovoj supruzi.  Žid piše roman “Imoralist”, koji nailazi na hladan prijem pariskih krugova kao i “Zemaljske hrane” neku godinu pre.

Od “Imoraliste” 1902. do sledećeg dela “Uska vrata” 1909. godine, Žid ne objavljuje ništa osim nekoliko kritika. Zapada u tešku moralnu krizu, raskida sa prijateljima, progonjen je svojim težnjama i promašenim brakom, patnjom koju je naneo ženi koju voli, krizom identiteta. Piše Dnevnik, dopisuje se sa Valerijem, Klodelom i drugima, putuje mnogo i bavi se književnom kritikom.

Tek 1914. godine izlazi Židov roman “Podrumi Vatikana”, satira o lažima i prevarama buržoazije. Dvadesetih godina Žid postaje inspiracija za pisce poput Kamija i Sartra, ali njegova dela u kojima brani homoseksualnu prirodu nailaze na oštre kritike. Iz vanbračne veze dobija i ćerku Katarinu 1923. godine. Objavljuje “Kovače lažnog novca”.

Tokom tridesetih se kratko okreće komunizmu, u koji se razočarava posle posete Sovjetskom Savezu. Nastavlja svoja putovanja po Africi, u kojoj provodi i vreme Drugog svetskog rata. Posle rata objavljuje studiu o Valeriju, prevodi Šekspira, piše dosta. Nobelovu nagradu za književnost dobija 1947. godine. Poslednje godine najviše posvećuje objavljivanju svojih Dnevnika.

Andre Žid je umro 19. februara 1951. godine i sahranjen je na seoskom groblju u Kuverviju, pored svoje žene Madlen.. Iduće godine katolička crkva je njegova dela uvrstila u Listu zabranjenih knjiga.

Avant Art Media

Tekstovi o književnosti na portalu P.U.L.S.E

  Andre Žid, Književnost