Flamanci, tradicionalno trgovci i seljaci, još od renesanse dali su brojne slikarske majstore. Retko je naći slikara u Evropi bilo kog doba, u čijem delu se iskazuje toliko verskog osećanja i emocije (sa izuzetkom vizantijsko-pravoslavnog slikarstva) kao kod Rožer Van der Vajdena, ili slikara koji je toliko dobro radio portrete kao Van Ajk, ili koji je na takav način prikazao ljudske košmare kao Boš, ili kolektivno veselje i radost kao Brojgel, ili žensku putenost i velike spektakle i bitke kao Rubens, ili neizmerni, skoro metafizički pejzaž, kao Ruijsdal, ili svetlost i senku kao Rembrant ili suptilno prelivanje boja i svetlosti po koži i materijalima kao Vermer iz Delfta. Za razliku od Italiijana, u čijoj zemljije svetlost prejaka, Flamanci su, u svojoj pretežno tmurnoj i oblacima prekrivenoj zemlji, kao nastavljači tradicije gotike u svakom prizoru pre svega pratili i posmatrali magiju svetlosti, istražujući prelive sunčevog zraka po materijalu ili igre između svetla i tame, tražeći u svetlu onu tajnu metafiziku koju je Dekart nazivao „prirodno svetlo duha“.

 

Flamansko slikarstvo je imalo direktni ili posredni uticaj na brojne pisce i njihova dela od Štefana Cvajga do Margaret Jursenar i mnogih drugih.

 

Jan Van Ajk, je za flamansku renesansu bio otprilike ono što su Rafael ili Leonardo bili za Italiju – vrhunski majstor i uzor drugim slikarima. Njegove slike, nenadmašne su u realističnosti detalja, preciznosti u prikazivanju materijala, a njegova tehnika slikanja uljanim bojama, koje je sam pravio i pronalazio, ostala je uzor za mnoge slikare tokom vekova.

Van Ajkovi izvanredni portreti, pored realističnosti, predstavljaju i upečatljive psihološke studije likova, koji se posmatraču čine istovremeno i bliskim i teškim za proniknuti („najtemeljniji i najzagonetniji tumač ljudske prirode“ – Panofski). „Čovek sa crvenim turbanom“ (autoportret Van Ajka?) – te oči, bore, oštri nos, prelivi senke na licu, taj nezaboravni, prodorni, samouvereni i zapitani pogled – jedno je od najvećih dela slikarstva svih vremena. Hegel je napisao da je „teško zamisliti savršenije slike nego one koje je stvorio Van Ajk“.

 

Kratki roman-esej Ž.F.Postela se na zanimljiv način bavio jednim od čuvenih remek dela Jana Van Ajka «Portret supružnika Arnolfini ». Prateći autorovu postepenu i vrlo detaljnu analizu ovog velikog dela, ulazimo u jednu vrstu neobičnog detektivnskog romana – skrivalice u kom saznajemo da je sve ono što vidimo možda i jeste, ali da možda baš i nije tako…odnosno da slika može da ima različite interpretacije i često prikrivena značenja – od samog naziva dela, identiteta bračnog para na slici, značenja i poruka same slike, mnoštva detalja koji imaju svaki svoju simboliku, papuče, psić, upaljena sveća po danu …do konkavnog ogledala u pozadini bračnog para u kome se ocrtavaju misteriozni likovi dve druge osobe… Ovaj sjajni esej (po originalnosti analize) uči nas koliko je svako gledanje varljivo i kako svako od nas može da ima svoje viđenje realnosti, koja možda i nije tako stvarna koliko izgleda na prvi pogled.

 

Za razliku od Postelovog eseja, delo francuskog autora Ž. Sinue – Dečak iz Briža je standardna kvazi- detektivska priča iz širokog popularnog žanra istorijskog trilera o poznatim ličnostima – piscima, slikarima, političarima – koja u centar zbivanja stavlja slikara Van Ajka i neke druge značajne umetnike (poput Van Ajkovih učenika Petrus Kristusa i Van der Vajdena, kao i Roberta Kampena, Italijana Fra Anđelika itd) začinjena ubistvima i teorijama zavere na renesansni način. Roman nema veću literarnu vrednost i daleko je od kvaliteta jednog „Imena ruže“. Jedini interes predstavlja pokušaj autora da donekle prikaže vreme i ljude Van Ajkovog doba (XV vek u Flandriji) kao i tehniku slikanja velikog majstora, odnosno način proizvodnje uljanih boja u ta doba, po kojima su Van Ajkove slike takođe ostale čuvene.

 

Trejsi Ševalije, s druge strane, takođe nije klasik, ali je umereno talentovan pisac. Njen roman Devojka sa bisernom mindjušom u čijem centru je veliki slikar Vermer van Delft, je ipak kvalitetniji i zanimljiviji od Sinuevog i lepa priča o velikom slikaru. Radi se o povesti o Vermeru van Delftu i njegovom vremenu (XVII vek), o njegovoj porodici, životu i stvaranju – povesti ispričanoj iz vizure devojke predstavljene na istoimenoj prekrasnoj slici – nazivu romana. Njen lik i život Ševalije je naravno izmaštala, ali na dosta elegantan i spretan način. Iako je Vermer slikao vrlo sporo (stvorio bi nekoliko slika godišnje jer nije zavisio od njihove prodaje kao što je bio slučaj sa većinom majstora toga doba) i ostavio svega oko dve desetine radova, Van Delft je danas, uz Rubensa smatran najvećim holandskim slikarom.

Ševalije pokušava da otkrije ponešto od onoga što se naziva „misterija Vermer“: kako je verovatno nastajalo jedno Van Delftovo remek delo, na koji način je on slikao, kako su se slike naručivale, odnosno kupovale kao i mnoge druge detalje o načinu života i umetničkoj profesiji koja nas je obogatila delima izuzetne lepote.

 

Ovaj roman je inače i pretvoren u film, sa Kolin Firtom i Skarlet Johanson u glavnim ulogama.