“Crni kvadrat na beloj pozadini” centralne ličnosti ruske avangarde Kazimira Maljeviča (1897-1935), čija se stogodišnjica, budući da je iako naslikan 2013. godine, prvi put javno izložen 1915, godine, širom Evrope obeležava na različite načine, jedna je od ikoničkih slika XX veka koja i dan-danas izaziva oprečna mišljenja i oko koje su, u vreme kada je naslikana, vođene debate u vezi sa tim da li predstavlja kraj slikarstva ili početak nove ere.

Upravo je Maljevičev rad poslužio kao vizuelno-narativni predložak performansu koji je, septembra 2015. godine, na zvaničnom otvaranju Dunavskih dijaloga, Trećem međunarodnom festivalu savremene umetnosti podunavskog regiona, u Galeriji Rajko Mamuzić u Novom Sadu, izveo novosadski umetnik Dragan Vojvodić. Njegov performans pod nazivom “Suprematistička tranzicija”, koji već samim naslovom aludira na suprematističku estetiku i socijalno-ekonomski kontekst u kojem živimo – inspirisan je Maljevičevim “Crnim kvadratom na beloj pozadini”, ali i dvadesetogodišnjicom završetka ratova na prostorima bivše Jugoslavije. Čine ga nekoliko segmenata koji se iščitavaju u audio-vizuelnom i narativnom-metaforičnom diskursu: video-rad, akt slikanja Maljevičevog “Crnog kvadrata na beloj površini”, kao i upotreba pirotrehničkih sredstava u samoj završnici performansa.

U video-radu, u kojem su mnogi od prisutnih, jednako kao i sam autor koji je studije započeo na sarajevskoj Akademiji umetnosti da bi ih završio u Novom Sadu, prepoznali važan deo (često tragične) lične i kolektivne istorije, nižu se scene koje nas od Titovog: “Dobro došli, drugovi i drugarice…” i njegovih strastvenih govora o bratstvu i jedinstvu vode do kolapsa jedne države, do tragičnog raspada Jugoslavije, scena  bombardovanja Dubrovnika i Sarajeva, izbegličkog egzodusa i epiloga predstavljenog divljanjem na fudbalskom stadionu Crvene zvezde i frenetičnim paljenjem navijačkih baklji, kojima je i Vojvodić efektno završio svoj performans.

Navedene sekvence u određenim vremenskim intervalima prekriva zvuk bolničkog monitora koji emituje otkucaje srca (simbolično odumiranja jednog doba) i geometrijska aprstrakcija Maljevičevog “Kvadrata” koji pred prisutnom publikom Vojvodić slika na sceni u predimenzioniranom formatu u odnosu na originalnu verziju.

“Crni kvadrat na beloj pozadini” u Vojvodićevom video-radu transformiše se u “Crveni kvadrat na beloj pozadini” a potom u “Beli kvadrat na beloj pozadini” te slikarska tranzicija na jednom paraboličnom planu, kao lirski paralelizam i anti-klimaks korespondira sa događanjima u našoj novijoj istoriji.

Kultu interesa i profita, neoliberalnom kapitalizmu i krizi vrednosti,  u svom video-radu, Vojvodić kontrastira izuzetno sugestivne i emotivne audio-vizuelne scene izazvane sekvencama iz različitih pesama ili televizijskih priloga, kao što su pesma “Ivo Lola” Korni grupe inspirisana “Pismom Slobodi” koje je, pred smrt, mladi komunista poslao svojoj verenici Slobodi Trajković, čija je porodica stradala u zloglasnom logoru na Banjici.

“U mom životu postoje samo dve stvari: moja služba našem svetom cilju i moja ljubav prema tebi”, pisao je mladi beogradski intelektualac koji je tragično završio život, kao i čuveni partizanski komandant Sava Kovačević koji je herojski poginuo u bici na Sutjesci. Stihove pesme “Komandant Sava” u izvođenju Nene Ivošević smenjuje tekst Mire Alečković “Druže Tito mi ti se kunemo” u interpretaciji Zdravka Čolića, potom himna bivše SFRJ koja se završava stihovima “Proklet bio izdajica/ svoje domovine”. Nakon njih sledi scena snimljena 4. maja 1980. godine u zgradi državne televizije u Aberdarevoj ulici, kada zvanični televizijski spiker, Miodrag Zdravković, gušeći se u emocijama izgovara: “Umro je drug Tito.”

Izražavajući se kroz različite medije (performans, instalacije, in situ, video, fotografija), novosadski umetnik Dragan Vojvodić svoju umetničku praksu zasniva na različitim egzistencijalnim situacijama, kao i komunikaciji sa različitim akterima i pojavama u svetu savremene umetnosti i društvu. Značajan deo umetničke prakse realizovao je u Skandinaviji, gde je samostalno izlagao (Konstepidemin, Geteborg; Rogaland Kunstcenter, Stavanger; USF Verftet, Bergen; Titanik galerija, Turku; Eero Nelimarka museum, Alajarvi; SIM House, Rejkjavik). Učestvovao je i u umetničkim rezidencijalnim projektima u Norveškoj, Finskoj, Švedskoj, na Islandu, u Portugaliji, Španiji, Francuskoj.

Video-rad “Suprematistička tranzicija” se može pogledati na: Suprematistička tranzicija

Ljiljana Maletin Vojvodić

Ljiljana Maletin Vojvodić – sajt

  Kazimir Maljevič, Ljiljana Maletin Vojvodić, Umetnost