“Supermarket u Kaliforniji” A. Ginzberga

Čitajući rane Ginzbergove pesme uopšte nije teško uočiti da je pesnik sebe doživljavao kao modernog Volta Vitmana 20. veka, npr. od 1970- ih pa sve do njegove smrti (1997. godine), tj. kako je američka kontrakultura polako ulazila u hipi eru i fizički je podsećao na njega: dugačka brada, „pomalo“ zapušten izgled, ležeran način odevanja, itd. Poput Vitmana i Ginzberg je smatrao da je pesnikov zadatak da bude estetski revolucionar koji će svojim buntom promeniti svest ljudima. Postoji zaista sijaset sličnosti zbog kojih kritičari Ginzberga često nazivaju Vitmanovom sledbenikom, npr. tehnički elementi Ginzebrgove poezije (dugački i slobodni stihovi, česta upotreba aliteracije, anafore, ponavljanja, montaže), kao i tematski (npr. Ginzbergova brutalna iskrenost i otvorenost prema seksu, demokratija, patriotizam, ljubav prema Americi, itd). Međutim, postoji i niz razlika među njima, npr. u Ginzbergovoj ranoj poeziji primećujemo mizoginiju, što npr. Vitman sebi nikad ne bi dozvolio (setimo se samo kako su žene opisane u Urliku); razlikuju se i u stavu prema ljudskom telu, npr. Vitman je obožavao svoje telo:

Welcome is every organ and attribute of me, and of any man

hearty and clean,

Not an inch nor a particle of an inch is vile, and none shall be

less familiar than the rest

piše on u Pesmi o meni, dok je Ginzberg proveo dobar deo života nezadovoljan sopstvenim izgledom, a što čitamo u pesmi koju je napisao u svom dnevniku početkom pedestih:

I look like someone else

I don’t like in the mirror

a floating city heel,

middleclass con artist…

heavy eyebrowed, sadistic,

too mental and lonely… [1]

Primećujemo i drugačiju obradu homoerotike u njihovim pesmama (setimo se kako Vitman opisuje čuvenu scenu o 28 mladića koji se kupaju kraj obale u Pesmi o meni), koja je kod Ginzberga čista homopornografija, čime je svesno provocirao publiku. Konačno, stav prema sopstvenoj zemlji, Americi, poptuno je drugačiji kod obojce: dok je Vitman slavio „obećanu zemlju“ Ginzberg ju je proklinjao i prezirao. Sa tim u vezi bile su velike promene u društvenom i političkom sitemu Amerike, a što primećujemo u pesmi Supermarket u Kaliforniji (1956).

Ova pesma prvi put se pojavila u zbirci Urlik i ostale pesme (1956) i predstavlja idealan primer “dve Amerike” o kojoj su pisali obojca. U Supermarketu je opisano Ginzbergovo traganje za inspiracijom, pesma je ispričana u prvom licu i odigrava se kasno uveče, pod punim mesecom; Ginzberg ulazi u supermarket sanjajući Ameriku iz Vitmanovih pesama:

What thoughts I have of you Walt Whitman, for I walked down the streets under the trees with a headache

self-conscious looking at the full-moon,

In my hungry fatigue, and shopping for images, I went into the neon fruit supermarket, dreaming of your

enumerations!

Međutim, Ginzberg shvata da je sva lepota te Amerike svedena na potrošačku korpu neonskog supermarketa. Već na početku pesme uspostavljen je ujednačen ton i do kraja pesme dominiraće romantična i setna atmosfera. U narednim stihovima Ginzberg se identifikuje sa beskućnikom koji poput njega, usamljeno i besciljno luta supermarketom:

What peaches and what penumbras! Whole families shopping at night! Aisles full of husbands! Wives in the

avocados, babies in the tomatoes!–and you, Garcia Lorca, what were you doing down by the watermelons?

Poruka Supermarketa u Kaliforniji je bunt protiv kapitalizma i njegovog potrošačkog društva, duhovnog propadanja Amerike i otuđenosti u heteroseksualnoj kulturi kojoj Ginzberg ne pripada. Da je živ, Vitman bi bio beskućnik i živeo bi noću, smatra Ginzberg. Što se tiče tehničke i lingvističke strane, pesma je lirska, napisana je u slobodnom stihu, a Vitman u pesmi simboliše izgubljenu Ameriku (lost America of love) koja je u prošlosti poštovala duhovnost i prirodu, a što je suprotno vremenu u kome Ginzberg piše ovu pesmu, u kome se plodovi priode shvataju kao prozvodi namenjeni širokoj potrošnji čije se poreklo ne zna:

I saw you, Walt Whitman, childless, lonely old grubber, poking among the meats in the refrigerator and eyeing the grocery boys. / I heard you asking questions of each: Who killed the pork chops? What price bananas? Are you my Angel?

Ritmički obrazac ponavljanja odgovara Vitmanovoj Pesmi o meni (I saw you, Walt Whitman/ I heard you asking questions… I wandered in and out...), setićemo se poslednjih stihova prve celine (Pesnik) kod Vitmana: You shall no longer take things at second or third hand […] You shall not look through my eyes either […] You shall listen to all sides and filter them from your self. Takođe, Ginzberg često koristi retorsko pitanje (Where are we going, Walt Whitman, Will we walk all night? Will we stroll dreaming?) kojepodseća na pojedine delove Vitmanove Pesme o meni (npr. u trećoj celini Život: Which of the young men does she like the best? […] Where are you off to, lady? for I see you…). U Supermarketu je evociran i španski pesnik Garsija Lorka, takođe Vitmanov sledbenik, i homosekusalac, čime Ginzbgerg ističe homoseksualnu outuđenost u heteroseksualnom konceptu tzv. nuklearnih porodica 1950-ih. Poslednji deo pesme jasno je uperen protiv konformizma američkog društva, a rečenica shopping for images oslikava sistem u kome se sve može kupiti ili prodati, u kome je život sveden na trošenje novca.Takođe, u poslednjim stihovima Supermarketa evocirana je i čuvena Vitmanova pesma Prelazak bruklinskom skelom, u kojoj Vitman slavi Ameriku i svakodnevni čin prelaska preko reke:

I too many and many a time cross’d the river, the sun half an hour high;

I watched the Twelfth-month sea-gulls—I saw them high in the air,

floating with motionless wings, oscillating their bodies […]

I too saw the reflection of the summer sky in the water …

Had my eyes dazzled by the shimmering track of beams,

Look’d at the fine centrifugal spokes of light around the shape of my head

in the sun-lit water[2]

Međutim, ova pesnička slika kod Ginzberga nije Istočna reka koja spaja Bruklin sa Menhetnom, već reka Leta u Hadu u kojoj Haron[3] vozi čamac umrlih, a poslednja scena u kojoj Vitman ostaje sam i gleda nazad u Ginzberga ne ostavlja nikakvu nadu:

Will we stroll dreaming of the lost America of love

past blue automobiles in driveways, home to our silent cottage?

Ah, dear father, graybeard, lonely old courage-teacher,

what America did you have when Charon quit poling his ferry and

you got out on a smoking bank and stood watching the boat

disappear on the black waters of Lethe?

Dakle za razliku od Vitmana, Ginzberg veruje da je kompletna američka nacija utonula u zaborav i da je zadatak pesnika da naciju probudi iz kome, on ne vidi lepotu Amerike o kojoj je Vitman pisao, već usamljene ulice, redove porodica u neonskom sjaju supermarketa i plave automobile na putevima… Ovom temom Ginzberg će se baviti dugo, a kulminaciju duhovne otuđenosti u materijalističkoj kulturi opisao je u pesmi Urlik (pročitati u nastavku https://pulse.rs/urlik-alena-ginzberga/)

Za P.UL.S.E: Mihajlo Ravić

Tekstovi o književnosti na portalu P.U.L.S.E