Skandinavska retrospektiva Sindi Šerman – Cindy Sherman, Untittled Horrors

ASTRUP FEARNLEY MUSEET, OSLO (04.05.-22.09.2013)

MODERNA MUSEET, STOCKHOLM (19.10.2013.-19.01.2014)

A degree of hyper-ugliness has always fascinated me. Things that were considered unattractive and undesirable interested me particularly. And I do find things like that really beautiful.

 Cindy Sherman

Početkom maja 2013. godine, u Astrup Fearnley Muzeju (Astrup Fearnley Museet) u Oslu, otvorena je izložba pod nazivom Untitled Horrors, retrospektiva radova Sindi Šerman (Cindy Sherman) – jedne od internacionalno najpriznatijih, ali i “najskupljih” savremenih umetnica, budući da su njeni printovi Bez naslova #153 iz 1985. i Bez naslova #96 iz 1981. godine, prodati na aukcijama 2010. i 2011. godine za 2,7 odnosno za 3,9 miliona dolara. Sindi Šerman je izlagala u prestižnim muzejima i galerijama kao što su: njujorški Muzej moderne umetnosti, Kunsthalle Bazel, Whitney Museum of American Modern Art, Malmo Konsthall, Kunstmuseum Luzern, Hamburger Banhof i Serpentine i Whitechapel gallery, kao i Tate Modern u Londonu. Njeni radovi bili su predstavljeni na najznačajnijim izložbama savremene umetnosti kao što su Venecijansko bijenale ili Dokumenta u Kaselu i nalaze se u kolekcijama u muzejima kao što su Tate Gallery, MOMA, Metropolitan Museum of Art, The Centre Georges Pompidou u Parizu ili Moderna Musset u Stokholmu.

Stvaralaštvo Sindi Šerman dovodi se u vezu sa pop-kulturom, konceptualnom umetnošču, feminizmom, poststrukturalizmom ili postmodernom. Iako je kritičari opisuju kao jednu od nekoliko najznačajnijih postmodernih fotografa koja je svojim konceptualnim portretima redefinisala fotografiju i njenu recepciju u savremenoj vizuelnoj kulturi, Šerman sebe ne doživljava kao fotografa već kao umetnicu koja fotografiju koristi kao medijum. Služeći se kolažom, montažom i citatom, Šerman stvara, kako je to Miško Šuvaković definisao “fotografske predstave” ili “fotografske radove”, odnosno “vizuelne alegorije prikazivanja vizuelnih, istorijskih i medijskih kodova savremenih ili istorijski  arhiviranih predstava tela”.

Cynthia “Cindy” Morris Sherman, rođena je 1954. godine u Nju Džersiju. Slikarstvo je studirala na državnom BuffaloState univerzitetu (1972–1976). “Nije bilo ničega da se kaže putem slikarstva. Najpre sam kopirala druge umetnike a onda sam shvatila da umesto toga svoje ideje mogu realizovati tako što ću iskoristiti kameru”, objašnjava Šerman svoj umetnički put.

Pažnju javnosti privukla je serijom od 69 crno-belih fotografija, ciklusom Filmski kadrovi bez naslova (Untitled Film Stills, 1977-1980), u kojem se pojavljuje kao karakter izmišljenog filma. Zanimljivo je će mnogi njene fotografije zbog tzv. režiranih situacija,  konstantno doživljavati kao delove filma. Iako će na svojim fotografijama najčešće koristiti sopstveno lice i telo, Šerman ističe da njeni radovi nisu auto-portreti, te ih ne bi trebalo tumačiti u autobiografskom ključu. Procesom transformacije, njen lik dobija karakter metafore. “Nijedan od karaktera ne predstavlja mene”, izjavila je komentarišući sopstveni stvaralački proces. “Oni su sve, samo ne ja. Ukoliko neki karakter liči na mene, ja ga odbacim.”

Transformacija kao lajt motiv, sudeći po intervjuima koje je dala američkim novinarima, može se objasniti umetničkim kontekstom jednako kao i njenim stilom života. Još kao dete, Sindi Šerman je bila fascinirana preoblačenjem i kostimima, na samom početku karijere, na otvaranju svojih izložbi pojavljivala se prerušena u različite karaktere. Paralelno igranje različitih uloga, konstanta je u radu Sindi Šerman. Sem što sama sebi predstavlja model, ona je ujedno i fotograf, scenarista, režiser, šminker, vlasuljar, stilista… No, prisvajanje različitih identiteta nije jedini razlog zbog čega su mediji zainteresovani za “umetnicu sa 1000 lica”. Razlog su i njene veze sa tzv. celebrity ličnostima: njenu izložbu u njujorškom muzeju moderne umetnosti (MOMA) 1995. godine sponzorisala je Madona, njen rad je inspirisao Moloko za video klip You Knew Me Better, Šerman je bila u turbulentnom braku sa francuskim režiserom inspirisanim Godarom i Vorholom, po imenu Michel Auder, nekoliko godina je živela glumcem Stivom Martinom (Steve Martin) i, kasnije sa Dejvidom Brnom (David Byrne) iz Talking Headsa.

Parodiranje stereotipa o ženama, igra sa klišeima, predrasudama i ironijska i travestirana reinterpretacija uloga koje se ženi dodeljuju u medijima, umetnosti i u društvu differentia speciffica su poetike Sindi Šerman. Sem što, uz pomoć perika i teške šminke sebe predstavlja kao heroinu melodrama, Hičkokovu junakinju, Merilin Monro, pin-up devojka, sirenu, ona je i domaćica, žena u poodmakloj trudnoći, žena na ivici nervnog sloma, model iz porno-magazina, groteskna karikatura, čudovište, klovn u smešno-tužnim pozama. Od 80-tih godina prošlog veka, Šerman počinje da se bavi i fotografijom u koloru, a započinje i saradnju sa modnim fotografima, proširujući i stapajući pojmove modne fotografije i savremene vizuelne umetnosti. Poigravajući se sa vizuelnom tiranijom televizije, reklama i žute štampe i klišeima ženske lepote – u svojim radovima ona deformiše svoje lice, prikazujući ga sa lažnim zubima, protezama i ožiljcima. Početkom 90-tih, Šerman reinterpretira i istražuje poznate karaktere iz istorije umetnosti na, kako to kritičari ističu, uznemirujući način – stvarajući groteskne karikature, šaljući ironične poruke ukazujući da “stvaralaštvo nije moguće bez upotrebe prototipa, kao i da identitet leži u nastupu, ne u realnosti”.

2006. godine u Jeu de Paume muzeju u Parizu realizovana je retrospektiva njenih radova. Šest godina kasnije, priređena je njena retrospektivna izložba u MOMI u Njujorku, da bi maja 2013. godine, na rubu osloanskoj fjorda, u oblasti Tjuvholmen, u Astrup Fearnley muzeju (Astrup Fearnley Musset) koji je projektovao italijanski arhitekta Renco Pjano (Renzo Piano), organizovana retrospektiva njenog rada po imenu Untittled Horrors.

Inače, njeni radovi Untitled Film Stil #10, #44, zatim Untittled #87, #93, #152, #167, #177, #199, #216, #257, #402, #458 i #466, nalaze se u stalnoj postavci Astrup Fearnley muzeja, zajedno sa delima najpoznatijih savremenih umetnika kao što su Mauricio Katelan (Maurizio Cattelan), Olafur Eijason (Olafur Eliaason), Metju Barni (Mathey Barney), Demijan Hrst (Demian Hirst), Džef Kuns (Jeff Koons), Sem Tejlor Vud (Sam Taylor Wood), Širin Nešat (Shirin Neshat) i Trejsi Emin (Tracy Emin). Iako je, zvezda stalne postavke Astrup Fearnley muzeja, pored najplaćenijeg živog umetnika, Demijana Hrsta (sa radovima God Alone Knows, Mother and Child Divided, New religion-The fate of man, Skin cancer, Leukemia, The Last supper) – Jeff Koons, sa 5.1 milion dolara vrednom skulpturom od porcelana Michael Jakson and Bubbles i radovima iz serije Made in Heaven, posebnu pažnju posetilaca u navedenom muzeju privlače i Metju Barnijevi printovi Cremaster 3: Entered apprentice i Cremaster 2, Deseret, 4/4 kao i instalacija Cremaster 5: Lánchíd: The Lament of the Queen of Chain, zatim Spiritual America Ričarda Princa (Richard Prince), Male Mannequin i Aluminum Girl  Čarlsa Reja (Charles Ray) kao i apostrofirani radovi Sindi Šerman.

Retrospetivna izložba Sindi Šerman u Astrup Fearlnley muzeju Oslu, realizovana je u ko-produkciji sa muzejima savremene umetnosti iz Stokholma (Moderna Museet Stockholm) i Ciriha (Kunsthaus Zurich), zahvaljujući zalaganju direktora Astrup Fearnley muzeja i kuratora izložbe Umtitled Horrors, Islanđanina Gunnara B. Kvarana, kao i Hanne Beate Ueland, Daniela Birnbauma i Lene Essling. Radovi sa izložbe Untitled Horrors Sindi Šerman obuhvataju cikluse nastale u periodu od sredine 70-tih godina prošlog veka do danas. Akcenat izložbe stavljen je na uznemirujući i groteskni aspekt na na njenim fotografijama u rasponu od filmskih kadrova, modne fotografije, klasičnih portreta do serija u kojima istražuje teme kao što su prirodne nepogode, katastrofe, pornografija i svet bajki. Fokus je stavljen na alegorije ljudskog postojanja prikazane u ciklusima Disasters, Civil War i Horror&Surrealism.

“Oduvek me je fascinirao određen stepen ružnoće. Privlače me pojave koje se smatraju neprivlačnim i nepoželjnim. Za mene su one zaista lepe”, komentariše Šerman radove koji u mnogima izazivaju nelagodu, neprijatnost, čak i gnušanje.”

Fotografije Sindi Šerman izložene su u osloanskom muzeju kao foto-instalacije, u specifičanom, interpretativnom kontekstu, jer su, sem uramljenih “fotografskih radova”, na zidovima realizovani kolaži i murali velikih formata, koji doprinose novom čitanju radova, budući da su različiti ciklusi dovedeni u nove odnose čime je uspostavljen nov dijalog između najnovijih i starijih radova.

Retrospektivnu izložbu Untitled Horrors prati ilustrovani katalog objavljen u saradnji sa izdavačem Hatje Cantz Verlag. Od 19. oktobra izložba se seli u Stokholm, a posetioci će je u prostorima stokholmskog Muzeja savremene umetnosti (Moderna Museet Stockholm) moći pogledati do 19. januara naredne godine.

Za P.U.L.S.E Ljiljana Maletin Vojvodić

ljiljanamaletin

  Cindy Sherman, Umetnost