Neodoljiv šarm Firence

Često me je put navodio u Toskanu i njenu prestonicu Firencu, pa je pamtim još iz nekih prošlih vremena kada su posetioci mnogo ležernije nego danas mogli da se napajaju lepotama ovog grada na Arnu. Iako blista onim istim sjajem, Firenca je danas drugačiji grad. Sada je za njen obilazak potrebno beskrajno mnogo strpljenja. Pomama turista sa svih meridijana dostigla je takve razmere, da je šetnja po kulturnom jezgru zapravo probijanje kroz mase.

Redovi ispred galerije “Uffizi”, Akademije i katedrale Duomo iziskuju i po više sati stajanja. Kompleksnosti Mikelanđelovog genija sad se dive neki novi klinci koji često sedeći po pločnicima firentinskih ulica satima čekaju da dožive onih pet minuta koje će pamtiti celog života. Mostom Ponte Vekio gotovo da ne može da se prođe. Italijani su izmenili svoje stare navike, ukinuli “siestu” između 13 i 16 i otvorili radnje nedeljom. No, i pored za mene, ovih novih okolnosti, Firenca i dalje mami neodoljivim šarmom. Smeštena u srcu Toskane, sva okružena brežuljcima pod vinogradima, maslinjacima i načičkanim čempresima, prostire se sa obe strane reke Arno u obliku cveta ljiljana koji je od vajkada simbol ovog grada.

Za procvat grada zaslužne su pre svega bogate bankarske porodice Stroci, Rućelai i Piti koje su zdušno ulagale svoj kapital u izgradnju velelepnih građevina.  Ali, po bogatstvu i moći ubedljivo se istakla porodica Mediči, koja će vladati gradom u neprekidnom nizu od 300 godina, direktno utičući na buđenje renesanse.

Po nacrtu dvorskog slikara Đorđa Vazarija, Medičijevi započinju izgradnju velelepne palate Uffizi za potrebe administracije i sudstva vojvodstva Toskane,  kao niz skladno raspoređeninh fasada koje obuhvataju šetalište omeđeno zdanjima Palaco Vekio i Lodja dei Lanci, koja je Firenci dala novi lik. Kozimov sin Frančesko, koji je posedovao pozamašnu kolekciju slika i vrednih predmeta, iniciraće nedugo potom ideju za osnivanjem galerije na gornjem spratu palate. Sama građevina je remek delo za sebe, koja je svojim oblikom dala gotovo pozorišni smisao lepim predmetima koji je ispunjavaju.

Istovremeno, vrsni poeta, učenjak i humanista,Lorenco Veličanstveni otvara riznicu Medičijevih zbirki i okuplja na svom dvoru  najistaknutije umetnike i umove Evrope svog vremena, i upravo će se tu petnaestogodišnji Mikelanđelo upoznati sa osnovnim principima klasične forme.

Medičijevi su kroz vekove nastavili da sakupljaju umetnička dela, pa je tako Kozimo III kupovao strane slikare, posebno flamanske, među kojima dva velika Rubensova platna. Kada se dinastija Mediči ugasila i vlast preuzela kuća Loren, poslednja pripadnica Medičijevih – Ana Marija Luiza, koja je ostala bez naslednika, proglasila je Ufizzi “javnom i neotuđivom imovinom”, a celokupno blago koje je njena porodica posedovala, testamentom je ostavila “građanima Firence”, obezbeđujići tako da sva umetnička dela zauvek ostanu tu gde i pripadaju.

Od svojih početaka do danas, Galerija Ufizzi je stekla epitet jedne od najvrednijih u svetu ne samo po svojoj kolekciji “par excellence” već i po 400 godina dugoj istoriji. Pored firentinske i italijanske umetnosti, Uffizi izlaže i dela flamanskog, holandskog i francuskog slikarstva, ne prelazeći prag 18. veka. Tokom 19. i 20. veka Galerija dobija obeležja pinakoteke, tj. zbirke slikarskih dela, dok su ostali umetnički predmeti raspoređeni u posebne muzeje. Skulpture i primenjena umetnost su u zbirci nacionalnog muzeja Barđelo (Bargello), Arheološki muzej čuva etrurske zbirke, Muzej zlatarstva – nakit i dragocene predmete,Galerija Akademije – najvrednije skulpture i slike.

Firenca je najistaknutiji rasadnik renesanse, i po kreativnosti i originalnosti u oblastima slikarstva, vajarstva, graditeljstva, zanatstva i književnosti, potpuno prevazilazi Rim i Veneciju. Glavni zamah za početak novog pokreta potiče od Đota, koji se smatra ocem renesanse. Gde god da krenete Firencom, naići ćete na Đotova dela – slike, freske, skulpture i poduhvate vrhunskog graditeljstva. Gotovo svi genijalni stvaraoci ovog perioda, koji su se po pravilu bavili raznim vidovima stvaralaštva, potiču upravo iz firentinske regije: preko Mazača, Botičelija, Rafaela, Verokia, pa do samih divova – Leonarda i Mikelanđela.

Najugledniji građanin Firence onog vremena, Dante, koji je čitav srednjovekovni period obuhvatio svojom umetničkom univerzalnošću, zbog političkih nesuglasica bio je primoran da napusti Firencu i ostatak života provede u Raveni. Uzalud su posle Danteove smrti firentinske vlasti tražile da preuzmu telo i sahrane ga u grobnici crkve Santa Kroče. Ravena je odbila zahtev i do dana današnjeg pesnikov grob je ostao prazan.

Među čuvenim građanima Firence nižu se i druga poznata imena. Sjajan moreplovac u službi španskog kralja, koji je za razliku od Kolumba shvatio da je otkrio novi svet – Amerigo Vespuči, rođen je u Firenci. Danas po njemu nosi ime firentinski aerodrom; Nikolo Makijaveli, Galilej, skulptor Benvenuto Čelini, Đovani Bokačo, i tvorac Pinokija Karlo Lorencini. Ali u društvu firentinskih velikana nalazi se još jedno ime, možda ne tako često pominjano.

Na uzvišici iznad Arna je terasa “Piazzale Michelangelo” sa koje se pruža najčuveniji pogled na grad u prepoznatljivom oker koloritu, a pažnju odmah privlači najlepša od svih, kupola katerdale “Santa Maria del Fiore”, jednostavno nazvana Duomo, najčuvenije obeležje grada. Katedralu u neogotskom stilu za koju je korišćen beli mermer iz Karare, zeleni iz Prata i ružičasti iz Mareme, gradili su mnogi značajni umetnici u rasponu od 160 godina, dok je izgradnja zvonika poverena Đotu. Ali, na kupolu za glavnu gradsku katedralu se čekalo punih 140 godina, dok na istorijsku scenu nije stupio čovek po imenu Filipo Bruneleski. Perfekcionista po prirodi, najpre je u Rimu proučavao arhitekturu, kao i projekte svojih prethodnika i među prvim renesansnim umetnicima otkrio je zakone naučne perspektive, da bi konačno izradio projekat kupole koja će postati simbol grada Firence i jedan od najvažnijih poduhvata čitave italijanske renesanse.

Prvi je veliki eksponent arhitekture bazirane na matematičkim proračunima, proporciji i perspektivi, što ga čini ključnom figurom u prelasku iz Srednjeg veka u moderno doba. Bruneleski zapravo uopšte nije bio arhitekta, već umetnik zlatarskog zanata i kujundžija. Za arhitekturu se slučajno opredelio pošto je izgubio na konkursu za idejno rešenje bronzane kapije na firentinskoj baptisteriji. Prva velika prilika bila je izgradnja kupole na nedovršenoj gotskoj katedrali. Kupola je po zamisli Bruneleskija predstavljala inovaciju i u umetničkom i u tehničkom smislu. Kako je za izgradnju koristio do tada potpuno nepoznate metode, mnogi su tvrdili da će se kupola srušiti u roku od 24 sata. To se nije dogodilo i ona ponosno dominira nebom ovog grada već više od pet vekova. Bruneleski je ostavio svoj pečat i na crkvi “Santo Spirito” kao i na projektu za baziliku “San Lorenzo”, a pretpostavlja se da je projektovao i palatu Piti.

Tik uz katedralu, na Piazza Duomo nalazi se osmougaona baptisterija (krstionica) čija je fasada rađena dvobojnim mermerom i na kojoj posebnu pažnju privlače kapije – južna, rad Andrea Pizana, i istočna – poznata pod imenom “Vrata raja”, remek delo Gibertija.

Sa ovog trga, ulicom Via del Martelli brzo se stiže do Trga San Lorenzo, velikog kompleksa sa istoimenom crkvom, kapelom prinčeva i kapelom porodice Mediči, koja je među najposećenijim destinacijama grada jer je nadgrobne spomenike radio Mikelanđelo. Grobnice su postavljene jedna nasuprot drugoj i na svakoj se nalazi po jedan par figura muškarca i žene, koje predstavljaju alegorije dana i noći na jednom sarkofagu i zore i sumraka, na drugom. U pročelju grobnice postavljene su figure madone sa detetom u društvu svetaca Kozime i Damjana.

Kad je skulptura „Noć“ bila prvi put izložena, obožavaoci su na njenom postolju ostavljali uobičajene pohvalne pesme. U jednoj od njih se kaže da ova figura, koju je jedan „anđeo“ pretvorio u mermer, izgleda kao da spava:

„Ako ne verujete, probudite je – ona će vam reći“.

Mikelanđelo je na ovo odgovorio sledećim stihovima:

„Volim san, al kamen biti volim više

Sve dok beščašće i jad svuda vlada;

Sreća je ne osećati sada;

Ne budite me, govorite tiše!“

Na izlasku iz kapele Mediči, nailazi se na prostranu pijacu San Lorenzo sa najrazličitijom ponudom  tekstila, kože, galanterije i suvenira. U njenom središtu je i zatvorena pijaca prehrambene robe “Mercato Centrale” sa odličnom ponudom čuvenog toskanskog vina “Chianti”, testenina, toskanske šunke i začina. Na pijaci postoje mnogobrojni restorani gde se uz povoljne cene može uživati u čuvenim specijalitetima ne samo Toskane, već i ostalih regija Apeninskog poluostrva.

Ljubitelji strpljivog obilaska firentinskih bazilika i palata, muzeja i galerija biće nagrađeni posebnim zadovoljstvom u susretu sa mnogobrojnim delima trećenta, kvatroćenta i ćinkvećenta, u galeriji “Palatina” koja zauzima jedno krilo palate Medičijevih “Pitti” sa bogatom zbirkom slika iz 17. veka i Akademiji gde se čuva 6 Mikelanđelovih radova od kojih najveću pažnju privlači “David”, čija impozantna statua simboliše herojstvo firentinske republike pred opasnošću od spoljne intervencije.

Stara palata (“Palazzo Vecchio”), sedište vlade u rasponu od 700 godina, na centralnom gradskom trgu “Piazza della Signoria”, i danas je zadržala autentični izgled svojih veličanstvenih dvorana. Prepoznatljiv simbol grada – cvet ljiljana, koji se često po gradu sreće u stilizovanom obliku, gotovo je identično preslikan sa zidova njene dvorane “Cinquecento”, koja sadrži Vazarijeve projekte, Donatelove statue i portrete Medičijevih sa potpisom Broncina.

Na trgu Piazza della Signoria pogled privlače mnogobrojne skulpture od kojih treba pomenuti kopiju Davida, fontanu sa skulpturom Neptuna, i bronzani spomenik Kozima I Medičija, delo Đanbolonje. Kada se sa ovog trga krene ulicom “Calzaliuole” pa zatim levo u neku od poprečnih ulica, ubrzo se nailazi na mali trg “Piazzale S. Firenze” sa nacionalnim muzejom Bargello. Druga strana muzeja izlazi na ulicu “Ghibelina” gde se na broju 70 nalazi “Casa Buonarotti”, rodna kuća Mikelanđela gde se čuvaju njegovi rani bareljefi, crteži , skice i makete. Na svega desetak minuta dalje istom ulicom, skretanjem na desno u pravcu reke Arno, nailazi se na crkvu “Santa Croce” sa Đotovim freskama, u kojoj su sahranjeni Galilej, Makijaveli, Mikelanđelo, Giberti i Rosini i gde još uvek stoji prazan Danteov grob. Crkvu inače “bije glas” da u njoj povremeno posetioci ostaju bez svesti, a ova pojava dobila je i svoj nezvaničan naziv kao “Stendalov sindrom”, jer je francuski pisac prvi koji je ovo iskusio. Italijani ovo objašnjavaju na simpatičan način, da se turisti u Santa Croce onesvešćuju od lepote.

Firentinsko leto je vrelo. Umoran od tumaranja po toskanskim vinogradima, vetar stiže u Firencu tek kao sasvim blag povetarac, taman toliko da na tren ublaži dnevnu vrelinu, koju na sreću smenjuju prijatne večeri, kad purpurno sunce baci crvenkasti odsjaj na tradicionalni oker firentinskih fasada i grad poprimi izgled koji podseća na kadrove iz filmova Franka Zefirelija. Firenca pulsira 24 sata i kada se popale ulična svetla na svim većim trgovima odvija se muzički program. Tako vas na prepunom Trgu Sinjorija može iznenaditi uživo izvođenje operskih arija, pod arkadama Uffizi-ja gitarista sa zanimljivim repertoarom a u bazilikama koncertni program u izvođenju gostujućih simfonijskih orkestara sa raznih strana sveta. Muzičke i književne večeri održavaju se i na tako atraktivnim mestima kao što su Piazzale Michelangelo i “Teatro Romano” na brdu Fiesole. U periodu maj-juli odvija se jedan od vodećih gradskih muzičkih festivala “Maggio Musicale Fiorentino”, sa tradicijom od preko 70 godina, koji je svetsko priznanje stekao zahvaljujući dirigentu Zubinu Mehti, koji će i ove godine dirigovati orkestrom.

A kad se boravak približi kraju, shvatite da je Firenca svojevrsna i neponovljiva pustolovina duha, kovčeg sa blagom koji možete uvek iznova da otvorite i otkrijete nešto novo, kad god vas put ponovo navede u prestonicu Toskane i da impresije koje ponesete sa sobom, ostaju zabeležene za sva vremena.

Za P.U.L.S.E: Lola Kilibarda

[ngg_images source=”galleries” container_ids=”23″ display_type=”photocrati-nextgen_basic_thumbnails” override_thumbnail_settings=”0″ thumbnail_width=”100″ thumbnail_height=”75″ thumbnail_crop=”1″ images_per_page=”24″ number_of_columns=”4″ ajax_pagination=”0″ show_all_in_lightbox=”0″ use_imagebrowser_effect=”0″ show_slideshow_link=”0″ slideshow_link_text=”[Show as slideshow]” order_by=”sortorder” order_direction=”ASC” returns=”included” maximum_entity_count=”500″]Putopisi na portalu P.U.L.S.E

  Arhitektura, Istorija, Umetnost