Prerafaelitsko bratstvo  –  Viktorijansko, ili Viktorijino doba, obilježilo je englesko područje sredinom XIX vijeka i obuhvatalo je ne samo književnost nego i cjelokupnu britansku civilizaciju. Ono što ga najviše karakteriše je razvijeno buržoasko društvo (a shodno tome i književnost je bila buržoaska, iako su pisali običnim smrtnicima) i napredak nauke i tehnike. Uprkos svom ovom napretku i industrijskoj revoluciji, viktorijanska era je ostala upamćena i pod terminom ,,malograđanska”. Stav književnika ka društvu je uglavnom bio kritički; poete su birale mitološku, ljubavnu, prirodno-deskriptivnu tematiku, zasnovanu na temeljima romantizma.

Tačno 1. Januara 1850. godine, pojavio se novi pravac u umjetnosti koji je predstavljao očigledno reakciju na sve ono što je bilo prisutno u viktorijanskom dobu. Slikarsko-pjesnička grupa Prerafaelitsko bratstvo (Pre-Raphaelite Brotherhood) se predstavila javnosti u svom vlastitom časopisu The Germ (Klica). Prerafaeliti su bili nezadovoljni tematikom, standardima i opštim shvatanjima o slikarstvu i poeziji tog doba, tako da su ih inspirisali slikari ,,prije Rafaela”, tj. italijanski tzv. primitivni slikari od kojih su preuzeli proste, jarke boje i religiozne teme. Kad je poezija u pitanju, zahtijevali su ,,čistu ljepotu”, na koju su i stavljali akcenat, i koju su pronalazili u svijetu hrišćanske mistike i praznovjerice, narodne balade, srednjovjekovne bajke i legende. Bili su protivnici svemu didaktičnom i realističnom i nisu pronalazili svrhu u tome. Ipak, kao pravac u poeziji, nije unio mnogo noviteta i predstavljao je još samo jedan izdanak romantizma.

Iz prerafaelitskog pokreta najviše se ističe pjesnička ličnost i njegov glavni nosilac koji je ostavio velikog traga u engleskoj poeziji, Dante Gabrijel Roseti. Bio je italijanskog porijekla, a slavu i afirmaciju je prvo stekao kao slikar, dok kao pjesnik nešto kasnije.

Poezija i slikarstvo su mu u prisnoj vezi. Njegove pjesme su u stvari jasni opisi slika, ne samo po percepciji i duhu predmeta. I ranije smo mogli primjetiti spoj ove dvije umjetnosti, kod Blejka, pjesnika koga je baš Roseti i otkrio među prvima. Među njima dvojicom se povlači paralela. Kod Blejka se ne nalazi jasna veza između pjesme i slike, dok Rosetijeve pjesme imaju neposrednu i odgovarajuću sliku. Blejk je stvaralac na ova oba polja, a Roseti samo na jednom. Opšte je poznato da je Blejk bio poznatiji i bolji kao pjesnik, dok je kod Rosetija obrnuto.

Lična inspiracija je uglavnom bila prisutna u Rosetijevoj poeziji, a u mnogim pjesmama je primjetan njegov komplikovani odnos sa Elizabet Sidol, vjerenicom i za kratko vrijeme suprugom. Ona je poslužila i kao model za krhke, blijede gospe na njegovim slikama.

Pjesme djeluju kao neki umjetnički predmeti. Kao da to nisu cjeline koje su ispunjene životom, već nešto što je stvoreno kako bi djelovalo lijepo. Tako da se više ogleda artizam, nego talenat, za razliku od drugih pjesnika.

Rosetija najpoznatija i najbolja pjesma je Blažena djevica (The Blessed Damozel). Srednjovjekovno-katoličke slike i pojmovi se prikazuju u pjesmi, a sama riječ ,,damozel” koja potiče od starijeg francuskog ,,demoiselle” nosi neku gotsku, srednjovjekovnu boju i asocira na Bogorodicu. Za stvaranje ove pjesme, Roseti navodi da je inspiraciju dobio od Poa i njegove čuvene pjesme Gavran (The Raven). Ovde takođe povlačimo paralelu, jer je Gavran u pjesmi simbol tuge za Lenorom, umrlom dragom, dok blažena djevica tuguje na nebu za dragim koji je još uvijek živ. Iako Poova pjesma sadrži atmosferu mističnog i čudesnog, preovlađuje normalno ljudsko iskustvo, a Roseti od samog početka oslikava atmosferu natprirodnog, atmosferu zagrobnog života.

Dobro vladanje versifikacijom, pokatkad i upotreba arhaičnih riječi, oslikavanje neba i njegovih žitelja, upotreba stalnih brojeva (djevica drži u ruci tri ljiljana a sedam zvijezda joj se nalazi u kosi, pet djevica okružuje Bogorodicu) i standardnih simbola srednjovjekovnog katoličanstva (ruže, ljiljani), je ono što odlikuje ovu pjesmu. U početnim stihovima, djevica je uzdržana i blaga kad je u pitanju njena tuga i žudnja za dragim. Ona zamišlja i nada se da će njen dragi doći njoj kad napusti zemlju, i u svoj toj fantaziji putem riječi i slika primjećuje se tjelesna žudnja. Na kraju, djevica shvata da će njih dvoje biti razdvojeni zauvijek jer je njegova duša krenula drugom putanjom. Pjesma se završava njenim plakanjem koji dragi na zemlji čuje i na taj način se predstavlja zaljubljena žena osuđena na samoću, što rezultira da nema više ništa nebesko. Pjesma je više prožeta slikovitim i zvukovnim elementima, nego osjećanjima, a razlog za to je unutrašnji nesklad.

Ova pjesma je hibridno djelo, lebdi između zemlje i neba, ne pripada niti jednom niti drugom, i primjer je dekorativne umjetnosti, čistog artizma. Većina Rosetijevih pjesama su upravo ovakve, što više ambicije iskazuju, to su više dekorativnije, a manje životne.

za P.U.L.S.E: Milica Čolović

  Društvo, epoha, Istorija, Slikarstvo, Umetnost