Kao svestrani pozorišni glumac, jednako uspešan u svim dramskim žanrovima i izrazima, Rade Marković je izgradio ne toliko brojčano veliku, ali ostvarenjima impresivnu glumačku biografiju u dramskom i serijskom programu Televizije Beograd.

Glumac Rade Marković, odmah valja reći, imao je retku priliku da sarađuje s velikim brojem televizijskih reditelja. Drugačije rečeno, reditelji različitih škola, pravaca, usmerenja i estetika umeli su da procene Markovićevu glumačku višestranost i da mu povere, po pravilu, ako ne one najglavnije – barem one ključne uloge koje menjaju smer događaja ili nude novo dramsko čvorište, ili, pak, donose presudne odluke za dalji tok dramske priče. Na toj dugoj listi srešćemo imena Aleksandra Đorđevića, Save Mrmaka, Ivana Hetriha, Eduarda Galića, Branka Pleše, Bore Draškovića, Arsenija Jovanovića, Marija Fanelija, Aleksandra Mandića, Dimitrija Osmanlija, Aleksandra Petrovića, Srđana Karanovića, Gorana Markovića, Vladimira Andrića i drugih reditelja.

Čime je to, kojim glumačkim svojstvima, Rade Marković naveo reditelje da mu povere odlučujuće, bazične uloge u televizijskim dramama i serijama?

Estetika televizijske drame ustanovila je da je osnovno oruđe televizijskog izraza brza smena krupnih i  srednjih planova, te da je osnovna jedinica režije sekvenca, a ne pojedinačni kadar.

Ovo pomeranje težišta od kadra ka sekvenci neizbežna je posledica tehnološkog procesa rada u televiziji. Svaku sekvencu, naime, snimaju istovremeno četiri (ili više) kamera, što će reći da se reditelju permanentno nude četiri različita kadra iste situacije. Brzim promenama simultanih kadrova, reditelj ostvaruje celovitu sekvencu.

Samo glumci izrazitog osećaja za igru na kameru (glumački talenat se podrazumeva) u stanju su da odgovore na sve zahteve koje sobom donosi rad na televiziji.

Rade Marković jedan je od tih malobrojnih glumaca.

Svoj zvezdani trenutak u televizijskoj glumi, sa sigurnošću se može reći, doživeo je 1990. godine u dvodelnoj televizijskoj drami „Jastuk groba mog“ u režiji Save Mrmaka. Drama je snimljena u Televiziji Beograd. Za Ulogu Dositeja Obradovića u toj drami, Rade Marković dobio je nagradu za najuspešnije glumačko ostvarenje povodom obeležavanja tridesetpetogodišnjice televizijske drame.

U ulozi Dositeja Obradovića Rade Marković ostvario je nenadmašnu kreaciju. Markovićev Dositej nosi sve odlike kojima je zadužio istoriju srpske kulture i civilizacijskog napretka; takav Dositej je racionalan, čovek s visokim načelima humanizma, prosvetitelj koji ima jasno definisan cilj delanja. Već je u godinama kada se svode životni računi i kada se nazire jesen života. Ali, pisac Stojanović i glumac Marković dovode Dositeja do iskušenja; ovo kušanje erotske je prirode. Dositej, uz veliku unutrašnju borbu i dakako, uz neprebol, razrešava situaciju diskretnim povlačenjem s poprišta ljubavne čežnje uz nagoveštaj sumorne samotničke perspektive.

Dositeja je Marković strpljivo gradio. Njegov Dositej ima temeljno uporište u Markovićevom psihofizičkom habitusu. Taj Dositej je osvedočeni intelektualac, čovek precizno definisanih životnih načela, svestan odgovornosti koju ima prema svom narodu. Iza lika koji je Marković načinio, vidi se psihološka studija biografije Dositeja Obradovića, uočava se razrada lika do detalja. Uz podršku reditelja Save Mrmaka, Marković je svoga Dositeja izvajao od potisnute erotske čežnje i čvrsto uspostavljenih načela ponašanja koji takvu čežnju isključuju i čak poništavaju. Lik Dositeja, kako su ga zamislili i realizovali Stojanović, Marković i Mrmak, našao se u procepu između visokih plemenizih principa i mogućnosti ostvarenja putene ljubavi. Veličina žrtve koju podnosi Dositej je ogromna i nju može razumeti svako ko je bar jednom u životu doživeo ljubavni brodolom.

(2000)

Radomir Putnik

(Odlomak iz dužeg rada objavljenog u knjizi „Dramaturški poslovi“, izdavač Čigoja štampa, Beograd, 2005.)

Tekstovi o pozorištu na portalu Pulse

  Film, Pozorište, Rade Marković, Radomir Putnik