Javno mnjenje smatra za datum rođenja panka sredinu ’70-ih godina prošlog vijeka. Taj period neka i ostane rođenje panka, tj. vrijeme kada mu je Malcolm McLaren stvorio estetiku, ali ja bih da pogledamo još jednu stranu tog ,,novorođenčeta”. Pank je ,,kršten” i prije nego je rođen. Tačan datum krštenja je 10. februar 1971. godine. I ne, to nije bilo u legendarnom i za ovaj ,,žanr” krucijalnom klubu CBGB koji je ,,stvorio” bendove kao što su Ramonesi, Television, Talking Heads i kasnije čitavu hardcore pank scenu. To nije bilo ni u Max’s Kansas City-ju koji je bio omiljeno okupljalište tadašnjeg umjetničkog svijeta počevši od Andy Warhola, Bowiea, Reeda (posljednja svirka The Velvet Undergrounda sa Lou Reedom je bila upravo u Max’s Kansas City-ju u ljeto 1970.), Bolana, Iggy Popa, Williama S. Burroughsa, Allena Ginsberga, Philipa Glassa, ni u bilo kom drugom tadašnjem rok klubu ili baru. Pank je kršten tamo gdje se i obično ljudi krštavaju, u crkvi. To je bila Crkva Svetog Marka, koja je takođe smještena na Menhetnu kao i pomenuti klubovi. Ta crkva ima najstariju tradiciju, tj. najduže djeluje kao crkva od svih njujorških crkava. Izgrađena je 1799. godine i od početka je bila utočište za umjetnike iz raznih sfera umjetnosti.

Slavni pjesnik Kahlil Gibran je 1919. godine postavljen za člana Umjetničkog odbora Crkve Svetog Marka. Dvadesetih i tridesetih godina prošlog vijeka svoje radove i performanse su tu predstavljali i pjesnikinja Amy Lowell, fotograf i slikar Edward Steichen, legendarni iluzionista Harry Houdini, pjesnikinja Edna St. Vincent Millay, pionir modernog plesa Ruth St. Denis i pjesnik i pisac Carl Sandburg. 1969. godine Crkva Svetog Marka je inovirala fuziju liturgije i eksperimentalne rok muzike koju je snimila grupa Mind Garage na albumu The Electric Liturgy. To je bio prvi slučaj da je takav rad emitovan na nacionalnoj televiziji. (Link ispod)

Ne, to nije bio klasičan rok koncert, to je bio prvi put da se električna gitara čula u crkvi dok je Peti Smit čitala svoju poeziju. Taj događaj je bio neuobičajen iz više uglova. Sve je počelo tako što je njen prijatelj i ljubavnik, poznati i kontroverzni, fotograf Robert Mapplethorpe ,,sredio” da Patti otvori poetsko veče prije Gerarda Malange, koji je već od prije bio poznat publici kao član Warholove Fabrike (The Factory). To je bilo prvo njeno čitanje poezije na takav način i čak ni ona nije bila svjesna da će to što radi itekako uticati na ljude. Performans je trajao oko dvadeset minuta. Ali je u jedno bila sigurna, definitivno želi da bude drugačija i da sruši dotadašnje standarde u proceduri čitanja i recitovanja poezije. Nešto slično je radio i Artur Rembo nekih stotinjak godina prije nje.

Patti je jednom priliko objasnila:

,,Imala sam ideju. Imala sam malu pjesmu pod nazivom ,,Ballad of a Bad Boy”, koja završava automobilskom nesrećom. Mladić se samouništi u strašnoj saobraćajnoj nesreći. I mislila sam da bi bilo stvarno dobro da to prensem ne samo emocionalno već i zvučno da ilustrujem udes nekakvim fidbekom ili nekom vrstom Hendriksovog sviranja gitare. Ali nisam znala prave muzičare.”

Pročitala je članak o a kapela muzici napisan od strane rok kritičara i gitariste Lenny Kayea. Odlučila je da ga nazove. Našla je njegovo ime u imeniku, nazvala ga i samo rekla: ,,Ovaj članak je bio prelijep i samo sam željela da ti zahvalim što si ga napisao.” On je odgovorio: ,,Pa eto, radim u prodavnici ploča, Bleecker Bob’s u Njujorku. Svrati nekad i pozdravi.” Tako je Patti jednog dana prolazila tuda i ušla u radnju, i tu su se sreli. Rekla mu je da ima veče poezije. Ispričala mu je i o njenom konceptu i kako traži nekoga ko može zvučno dočarati saobraćajku. On je onda rekao da pomalo svira gitaru, i da bi mogao to uraditi. Ona je rekla: ,,Okej, dođi onda u Chelsea Hotel i vježbaćemo.” Donio je svoje malo Fender pojačalo i svoju Gibson Melody Maker gitaru.

Uveče 10. Februara 1971. Crkva Svetog Marka je bila ispunjena njujorškim herojima tog vremena. Kum panka Lou Reed je bio, naravno, prisutan, kao i Todd Rundgren koji će kasnije da se proslavi kao muzičar ali možda i više kao producent legendarnih albuma Patti Smith – Wave, New York Dolls – New York Dolls, Cheap Trick – Next Position Please, XTC – Skylarking, The Tubes – Remote Control, Bad Religion – The New America… Bili su tu i Andy Warhol, i sam Mapplethorpe i mnogi drugi prijatelji Patti Smith kao i njeni umjetnički saradnici, kao što je to Sam Shepard, proslavljeni scenarsita, glumac, reditelj. U publici je bio jedan od najvažnijih ljudi, inovatora, za pank muziku i modu Richard Hell, koji je bio jedan od prvih koji su pravili jež frizuru, nosili ziherice i homemade majice. Malcolm McLaren, menadžer Sex Pistolsa je naveo Richarda upravo kao glavni izvor inspiracije za izgled i stav Sex Pistolsa, kao i za odjeću i obuću koji je kasnije McLaren prodavao u svom šopu Sex u Londonu. Hell je bio u nekoliko jako bitnih bendova kao što su Neon Boys, Television, i The Hearthbreakers.

Performans Patti Smith i Kayea uhvaćen je na kasetu, lošijeg kvaliteta. Snimak se jako brzo širio, presnimavao, švercao sve dok nije izdat na CD-u 2006. godine. Izvedba je počela njenom verzijom ,,Mack the Knife” u čast godišnjice rođenja Bertolta Brechta koja je padala tačno 10. februara. Pročitala je još devet pjesama i završila sa ,,Ballad of a Bad Boy” kako je i planirala, uz zvukove motora koje je dočarao Lenny Kaye. Snimak sa kasete možete poslušati na linku ispod!

,,Uradili smo poetsko veče i bilo je jako uzbudljivo”, rekla je Patti . ,,Bilo je dobro prihvaćeno od publike, samo baš i ne od organizatora samog projekta. Jednostavno im se nije svidjela ideja električne gitare koja bjesni pod crkvenim svodom. Ali osim toga je prošlo sve dobro.”

Kaye i Patti su se ponovo sastali nakon tri godine, 1974. kada su udružili snage sa pijanistom Richardom Sohlom da snime njen prvi singl Piss Factory koji je na drugoj strani imao verziju Hendriksove ,,Hey Joe”. Hendriks joj je još uvijek bio na umu. Čak je jednom slučajno nabavila gitaru koja je navodno pripadala Hendriksu. Ona ju je kupila polovnu u Manny’s Music u Njujorku ’74. Gitaru je zatekla sa žicama postavljenim za ljevake. Eto, ako tražite poveznicu između Hendriksa i njegove psihodelije, i pank roka, sada je imate.

The Patti Smith Group je jedan od prvih bendova koji su svirali u CBGB-u, klubu koji je najviše kriv za širenje njujorške pank rok scene. Takođe su bili jedan od prvih bendova izašlih iz CBGB-a koji su potpisali ugovor sa izdavačkom kućom, to je bilo za izdavačku kuću Arista 1975. godine. Tako je rođen album Horses, album koji je pomjerio granice  i promijenio pravila igre tako što je donio novu fuziju slobodnih stihova, nezavisnih od ritma, koji su bili nošeni agresivnim zvukom garažnog roka.

,,Tri akorda povezani sa snagom riječi”, tako je Patti opisala to što su uradili na tom albumu. To je bio najbolji način za nju da ,,izraste”, jer je željela da komunikativnije dostavi poeziju, i više u skladu s vremenom u kome se desila.

Pank rok koji se rodio kasnije nije zvučao kao Patti Smith, ali svi istiniti pankeri doživljavaju taj duh neometane slobode i razorne subverzivnosti, koga je Patii Smith te noći oslobodila 1971. godine u Crkvi Svetog Marka, kao otvaranje Pandorine kutije.

Za P.U.L.S.E Danko Kuzmanović

Tekstovi o muzici na portalu P.U.L.S.E

  Muzika, Pank, Peti Smit