Nordijski paviljon na 56. venecijanskom festivalu

9. maja 2015. godine, nakon trodnevnog vernisaža organizovanog za umetnike po pozivu, kustose, galeriste i akreditovane novinare, otvoreno je 56. Bijenale umetnosti u Veneciji. Izbor kustosa Okvui Envezora (Okwui Enwezor), pod sloganom “Sve budućnosti sveta”, uključio je 136 inostranih umetnika iz 53 zemlje. Od 89 nacionalnih paviljona razmeštenih u prostoru Đardina, Arsenala i širom Venecije, uz tradicionalno najposećeniju Centralnu izložbu, kao i Paviljone Sjedinjenih Država, Velike Britanije, Francuske i Nemačke, značajnu pažnju stručne javnosti privukao je i Nordijski paviljon, čiji je domaćin, u organizaciji Centra za savremenu umetnost Norveške (OCA) bila Kraljevina Norveška. Otuda ni ne čudi što je paviljon svečano otvorila norveška princeza Mete Marit (Mette-Marit of Norway).

Nordijski paviljon, čiji će autor Svere Fen (Sverre Fehn) kasnije biti nagrađen prestižnom Prickerovom nagradom za arhitekturu, izgrađen je 1958-62 godine, u prostoru Đardina. Čini ga veliki, svetao izložbeni prostor, s ogromnim staklenim površinama, prirodnim izvorom svetlosti, čak i drvećem, koji uspeva da u sred Venecije iskaže specifičan nordijski senzibilitet. Nakon što su u njemu prethodnih decenja zajedno izlagali umetnici razičitih nordijskih zemalja, od 2007. godine se u Paviljonu naizmenično predstavlja po jedna od tri skandinavske zemlje: Švedska, Finska ili Norveška, tako da je ovo zapravo prvi put da Norveška na Bijenalu nastupi samostalno – multimedijalnim sajt-specifik (site-specific) projektom Kamil Norment (Camille Norment, 1970) pod naslovom Rapture (engl. zanos, ekstaza ili blaženstvo).

Kamil Norment je muzičar i vizuelna umetnica američkog porekla, koja već desetak godina živi i stvara u Oslu. Iako njen rad uključuje instalaciju, crtež, performans i video, ona najčešće koristi zvuk kao umetnički medij te se muzika čini najdominantnijim aspektom njene poetike. Njen najznačajniji nastup, pored ovog na 56. Bijenalu u Veneciji, svakako je onaj u Njujorškoj MOMI 2013. godine, kao i izložba u Muzeju savremene umetnosti u Oslu (2012).

Razlog zbog kojeg upravo Kamil Norment na ovogodišnjem Bijenalu predstavlja Norvešku, po rečima kustosa ove izložbe (Katya Garcia-Anton) leži u tome što je “Norment jedna od najinovatovnijih, multidisciplinarnih umetnika koja danas stvara u Norveškoj”.

Kamil nastupa kao samostalni umetnik ili sa svojim triom (Camille Norment Trio) sastavljenim od muzičara na električnoj gitari i tradicionalnom norveškom žičanom instrumentu nalik violini (hardingfele), dok ona sama svira glas-harmoniku, što se desilo i na ovogodišnjem Bijenalu, kada je, tokom vernisaža, pred vidno zadovoljnom publikom, služeći se tim neobičnim instrumentom, sa Triom izvodila sopstevene kompozicije i realizovala tri umetnička performasa, koji su korespondirali sa instalacijom koju je kreirala za Nordijski paviljon.

Staklena ili glasharmonika, na kojoj je Norment nastupala, predstavlja arhaični instrument iz 18. veka, koji je izmislio Bendžamin Frenklin i koji su svirali Mocart i Marija Antoaneta. Proizvodi neobični zvuk za koji se ranije verovalo da ima lekovito dejstvo, ali i da može izazvati ludilo, depresiju, a u ženama čak i seksualnu ekstazu.

Koncentrišući se na tematizovanje pitanja harmonije i disharmoničnosti, proučavajući prošlost i sadašnjost, istražujući zvuk, “koji je iako nevidljiv tokom vremena bio povezan sa strahom od efekata koje može proizvesti na um i telo i idejom da je muzika nešto što bi moralo biti pod kontrolom (posebno u relaciji sa ženskim telom)”, Kamil Norment nastavlja da se i u Veneciji bavi zvukom, prostorom, svetlom, staklom i telom stvarajući skulpturalnu i akustičku instalaciju, za koju je komponovala muziku. Rapture zapravo predstavlja prostor koji odražava “napetost između sklada i nesklada”, “poezije i katastrofe”, prostor između “tela u traumi i u zanosu”. Posmatrajući staklo kao socijalnu metaforu (barijeru) koja jeste nevidljiva, ali je i dalje očigledna prepreka, autorka čak i sam Nordijski paviljon, doživljava kao jednu vrstu tela – sa staklenom membranom, “mesto na kojem se susreće naše znanje koje je proizvod svesnih i nesvesnih informacija”.

Umetnica koja ove godine na najprestižnijoj smotri savremene vizuelne umetnosti predstavlja Norvešku, tokom vernisaža je u prostoru Arsenala, učestvovala i u razgovoru pod nazivom Govor tela (Body Language) koji je moderirao Tim Marlou (Tim Marlow) sa Kraljevske umetničke akademije iz Londona. U Govoru tela, koji je u pres materijalu predstavljan kao “prvi razgovor među umetnicima različitih nacionalnih paviljona” (The First Cross-Pavilion Artist Talk at La Biennale di Venezia), učestvovale su pored Kamil Norment i Džoan Džonas (Joan Jonas) čija je izložba u Paviljonu SAD-a nagrađena Specijalnim priznanjem i Pamela Rozenkranc (Pamela Rosenkranz), koja je izlagala u Paviljonu Švajcarske – tako da su tri umetnice različitih generacija, koje se kroz razičita iskustva, na drugačiji način i kroz različit kontekst bave istim motivima: telom, umetnošću i društvom i njihovim međsobnim odnosom, imale priliku da predstave sopstveni rad i način promišljanja o istom.

Uz sve navedeno, Nordijski paviljon je ove godine imao vrlo profesionalno urađen pres i propagandni material, te tokom vernisaža, nije bilo neobično sresti posetioce Bijenala, koji su s fasciklama i platnenim tašnama s natpisom Camile Norment, Rapture, Nordic Pavilion, hodali Venecijom, kao svojevrsna pokretna reklama za nordijsku savremenu vizuelnu umetnost.

Autorka teksta i fotografija: Ljiljana Maletin Vojvodić

Tekstovi o umetnosti na portalu P.U.L.S.E

  Ljiljana Maletin Vojvodić, Umetnost, Venecijski festival