Prometej kao arhetip nesvesnog

,,Što god naumiš, izlaziće ti; i na putovima tvojim svijetliće vidjelo.ˮ  (Knjiga o Jovu, 22:28)

,,Zametak moj vidješe oči tvoje, u knjizi je tvojoj sve to zapisano, i dani zabilježeni, kad ih još nije bilo nijednoga.ˮ  (Psalam, 139:16)

Hrabrome i neustrašivome Prometeju koji se drznuo da ukrade vatru bogovima i osvetli duboke i mračne pećine duše u kojima obitavaše moćne sile individualnog i kolektivnog nesvesnog. Gospodaru i ukrotitelju divljih zveri što lutaše njihovim beskrajnim prostranstvima i dobrome pastiru koji svoje stado povede iz starozavetnog ropstva na plodne i pitome pašnjake civilizacije.

Njemu, koji se usudio da ga izbavi iz tamnice tela i pokaže mu svetlost milijardu sunaca, meseca i zvezdâ koje se čitavom svojom težinom na njega naslanjaše, izvodeći novog čoveka na put razuma, istine i ljubavi prema nepoznatom.

Pa zar je to zahvalnost koju mi, njegovi potomci, njemu danas ukazujemo? Zar je to zahvalnost za ukazanu milost nesretnom stvoru ljudskom koji još uvek tumara kao buljina po mraku vlastite psihe, nemajući snage i hrabrosti da baklju besmrtnosti drži u ruci večito upaljenom sve do početka; niti da ide kroz guste i nepregledne šume pod kosom u koje se njegovi daleki i davno zaboravljni preci, zaodenuti u životinjske kože i sa lukom i strelama zategnutim za pojasom, u naponu snage ledenog doba, zaputiše. Zar je to uistinu put kojim se mora ići; u retrogradno kretanje i individualnu i kolektivnu dezintegraciju koja preti da poput požara iznova proguta toga novog čoveka sa svime onime što je od njegove raspete duše danas ostalo. I zar mi, ponosni sinovi i kćeri modernog doba, koji sada ispaštamo zbog grehova otaca i dedova naših, treba da skrnavimo sećanje na onoga koji je dao svoj život za izbavljenje i oslobođenje od patnje na ovome i onome svetu.

Kroz bezbrojno mnoštvo tamnih vilajeta sopstva poveo je on ljudski rod u neprestanu borbu protiv nepoznatih silâ koje zavladaše umom, prostorom i vremenom; od hladne i vlažne zemlje i izgužvanih postelja od lišća rasprostrtih pod modroplavim nebom pa do visokih i teško prohodnih planinâ i dobro opasanih tvrđavâ od betona i čelika koje ga sada lišavaju teško izvojevane slobode i individualnosti; od obrednih vatri i žrtava paljenica pa do crkvenih oltara uvijenih u guste pokrove od prošlosti i istorije; od mitologijâ i religijâ pa do zajedničke sudbine vernikâ i jeretikâ postradalih na lomači klasâ i rasâ u borbi za subjektivnu spoznaju istine; od stvorenja božijih pa do palih anđelâ, zarobljenih u tehničko-tehnološkim krugovima raja i pakla u kojima vape za pročišćenjem i razrešenjem od grehova, počinjenih u nekoj od bezbrojnog mnoštva paralelnih stvarnosti.

Jer šta je on drugo mogao biti nego ogledalo našeg vlastitog lica i obličja i neumorni putnik što nas prati kroz vremena i vekove, isklesan kao mermerni kip iz krvi i tla prošlih i sadašnjih generacijâ; vesnik telesnog i umnog progresa i svih njihovih uspona i padova do današnjega dana čije plodove s drveta poznanja dobra i zla neprestano beremo i kušamo.

I još više – beše on apostol nade i prvi među jednakima u velikom panteonu arhetipova i ideja, prauzrok večitih promena i preobražaja i daleki prethodnik i prorok dolaska Hristovog koji postrada za slobodu, istinu i pravdu; i koji bi gonjen od vlasti i fariseja zbog ispovedanja nove vere; i koji bi uhvaćen i predat sudijama da mu sude; i koji bi osuđen i raspet na točku sudbine; i koji s točka bi skinut i pogreben među neznabošcima i lažnim učiteljima i prorocima, i koji vaskrsnu dosad nebrojeno puta kroz božanstvena magnovenja; i koji će opet doći da sudi živima i mrtvima, farisejima i okrečenim grobovima koji su se odrekli vere u vlastiti identitet, on, tajnovidac svačijeg srca koje snažno bije iz najvećih dubinâ kosmosa.

No, beše on uz to još i revolucionar, rušitelj starog i graditelj novog, vizionar i fanatik koji verovaše u onaj večiti kalendar odlaženja i dolaženja, rađanja i umiranja, nastajanja i nestajanja do konačnog, trajnog i neraskidivog jedinstva svih razlika i suprotnosti između duha i materije. Verovao je on, uistinu, u duboki smisao i promisao toga urođenog antagonizma kao u kakvu lestvicu po kojoj se kreću svi oni duhovni i materijalni elementi sveukupnog rasta i razvoja koji na nekom višem i složenijem planu egzistencije staju u tačan i pravilan odnos prema cilju i smislu vaskolikog života.

U izmirenje starozavetnog i novozavetnog čoveka što samog sebe stvara i razara snagom vlastite duševne gravitacije, izbačene poput netruležnog semena iz fenomena singulariteta i puštene da se beskonačno širi u svima pravcima bitisanja.

Naposletku, sve je u njemu i kroz njega sadržano: u anatomiji odnosa mikro i makrokosmosa preslikanih jedan na drugog u času Velikog praska; u nacrtnoj geometriji pojava i događaja povezanih u zajedničke početne i krajnje tačke, odakle unutrašnjost oblikuje spoljašnjost imitirajući plamena sazvežđa rasuta odasvud po prerijama Mlečnog puta; u nedokučivim tajnama antimaterije i crnih rupâ gde haos i ništavilo u zenitu dostižu svoju punoću; u zamrznutim praslikama i simbolima u kojima se svet u njemu spaja sa svetom oko njega na vrhuncu savršenstva stvaranja i oblikovanja; u bojama i njihovim beskonačnim nijansama dok se prelivaju preko horizonta svesti, bojeći pejzaže što izviru jedan za drugim iz napregnutih očnih duplji.

Umire on i iznova vaskrsava sa upaljenom bakljom u ruci, razgoneći njome zastore od neprovidne i senovite magle i teških tamnosivih oblaka koji su u grozdovima otpadali iz rasporene utrobe nebeskog svoda, mešajući se u padu sa kapljicama njegove vrele i zapenušale krvi dok je u mlazevima curila iz otkinutih komada mesa i otvorenih ranâ u koje mu je ptica još krvavijeg kljuna i nakostrešenih krila dan i noć kljucala. A kljucala ga je ona, ta iskonska tmina satkana gotovo cela od haosa, straha i nasilja, i prodirući mu kroz kožu, kosti i tkivo sve do same srži i esencije najdubljeg bića, u te žive rane egzistencije koje su mu neprestano pulsirale ispod površine nabrekle i rastočene psihe, zaodenute u stare i iznošene haljine od mitologije i folklora u čijem je središtu još gorelo i buktalo ono drevno ognjište sa kojeg je potekao i ona prva varnica koja ga je upalila, nemajući nameru da se ikada u njemu ugasi.

Tako je živeo, postradao i vaskrsao taj veliki jevanđelist čije jevanđelje ispisano krvlju i vatrom svedoči o tragičnim sudbinama onih koji su se drznuli da spoznaju put, istinu i život prihvatajući učenje o prevazilaženju velike šizme ljudske duše i njen unijat sa telom kao vraćanje prvobitnom ustrojstvu i zajednici mikrokosmosa sa makrokosmosom.

Jer onaj koji veruje u obred inicijacije u kojem starozavetni čovek umire a novozavetni rađa iz njegovog svetog pepela prosutog na oltaru celovitosti, taj poznaje tajnu i govori nemuštim jezikom arhetipova i simbola iz čijeg je rebra pomešanog sa zemljom prvobitno sazdan.

Hrabrome i neustrašivome Prometeju, ocu svih slobodnih zemalja, naroda i pojedinaca kroz vremena i vekove; vesniku slobode, istine i pravde i borcu protiv  vladavine i tiranije mitologijâ, religijâ i ideologijâ kroz hegemoniju klasâ i rasâ; senki apsoluta, stvarnosti i istine što je psiha prati na svome večitom putu ka probuđenju i oslobođenju od patnje.

Večno zahvalni sinovi i kćeri modernog doba.

Za P.U.L.S.E Bojan Stanišić

  Društvo, Mitologija, Psihologija