Space art je naziv za vrlo široki žanr, prisutan u skoro svim vizuelanim umetnostima koji prostiče iz saznanja ili ideja vezanih za putovanje u svemir. Osnivač žurnala koji se bavi ovim žanrom, Roger F Malina pokušao je da definiše osnove space art-a kao umetnosti “koja se oslanja na istaživanje svemira za svoju implementaciju”, precznije navodeći da to može biti umetnost koja istražuje čulna iskustva nastala putovanjem u svemir (dakle film, slikarstvo i fotografija). Takođe, ovde mogu spadati dela koja istražuje specifične filozofske ili psihološke koncepte nastale kao posledica svemirskih istraživanja- gde bi najčešći primeri bili osećaj poveznanosti čitavog smeta u zajednički sistem (što iako naglašeno posmatranjem Zemlje iz svemira, postoji kao ideja mnogo pre ovih naučnih dostignuća) i osećaj ranjivosti koji proističe iz istih razloga.

Umetnost ovakvog tipa, tokom većeg dela svog postojanja bila je zatvorena u krug naučno fanstastičnih časopisa i palp literature i tek je nedavno, sa većom dostupnošću tehnologije putovanja u svemir (uslovno govoreći – još uvek je zabava za milonere) napravila pokušaje ka žanrovskoj diferencijaciji ili ozbiljnijim umetničkim aspiracijama.

Najznačajnija moralna dilema, sa kojom se suočavala space art bilo je uverenje gotovo svih njenih predstvanika da je jedan od glavnih ciljeva njihovog stvaralaštva da popularizuju nauku i stvore veće interesovanje za astronomiju i astronautiku. Ovo je i razumljivo, su ovi autori uglavnom astronomi, saradnici NASA i jednom rečju – štreberi. Istraživanje mračnijih aspekata putovanja u svemir – osećaja besmisla koje sa sobom nosi, otuđenosti i epistomoloških sumnji nisu još uvek došli u fokus space artista. Može se tako reći da je ovaj žanr sada u onoj fazi u kojoj je film bio kada je Ulazak voz u stanicu bio dovoljan da podigne gledaoce iz sedišta – dakle još uvek fasciniran tehničkim aspektima i nedovoljno fokusisan na sadržaj.

.

Radovi stvoreni u svemiru

Oko toga koja je prvo umetničko delo odneseno u svemir postoje rasprave – ali obično se uzima da je to Jesenjinova pesma Lenjinu koju je Gagarin čitao tokom svog leta. Od fizičkih umetničkih dela, sukob je opet između SAD i Rusije jer otprilike u isto vreme (sredinom osamdesetih) spejs šatl Kolumbija nosio sa sobom uljane slike američkog umetnika Ellery Kurtza, dok su na rusku svemirsku stanicu Mir odneti eksperimantalni radovi Andrea Sokolova.

Zna se sigurno da je prva skulptura napravljena za kosmičke uslove, Space Dancer švajcarsko američkog skulptora Arthura Woodsa, a prvo umetničko delo u svemiru su slike Franka Pietronigro-a koji je sa grupom umetnika, na antigravitacionom letu slikao, plesao, fotografisao i pokušao da napravi koreografiju.

Sličan projekat, ali sa većim brojem umetnika i ozbiljnijim ambicijama imala je britanska grupa umetnika Arts Catalyst, koja je u toku četiri godine organizovala više subortibatlnih letova na kojima su umetnici eksperimtisali u svim formama-slikarstvu, vajarastvu, fotografiji i perfomansu

.

Značajni predstavnici

David A. Hardy smatra se najstarijim predstavnikom žanra, jer je prve ilustracije objavio 1954. kada je imao samo 15 godina i kada je jedini izvor slika iz svemira bio teleskop. Njegovi radovi najčešće se koriste kao naslovnice i illustracije za udžbenike o astronomiji, a paralelno sa ovim radio je sa više palp časopisa posvećnih naučnoj fantastici. Hardyjev stil je varirao sa godinam i tokom vremena svemirske trke bio je više okrenut tehnologiji, a kasnije je dobijao i komične i pseudoreligijske tonove.

Don Davis je jedan od komercijalno najuspešnijh space artista. Sarađivao je sa NASOM na brojnim projektima i prigodnim ilustracijama (od krajnje realističnih kao što je prikaz lunarne ekspedicije do futurističkih, kao što su prikazi potencijalnih ljudskih kolonija na Marsu). Uz ovo Davis je sarađivao sa popularnim fizičarem Carlom Saganom, na stvaranju obrazovne serije dokumetaraca – Cosmos. U radovima često dominiraju sferični oblici,a čest motiv je udar asteroida.

Andreas Nottebohm je nemački avangardni umetnik, čije je slikarstvo između ostalog vezano za imaginarijum istraživanja svemira. Njegove radove na aluminijumu NASA je koristila na izložbama povodom godišnjice lansiranja spejs šatla Kolumbija. Poslednjih godina Nottebohm se okrenuo performansu, na uštrb slikarstva, pa je tako u procesu stvaranja dela koje “spaja rad na različitim metalima sa onostranim zvucima”.

Za P.U.L.S.E Janko Kanja

  art, avangarda, Janko Kanja, svemir, Umetnost