“U Stambolu, na Bosforu…”

Tragovi pene koju nalik belim linijama urezanim u valovitoj površini ostavljaju brodići i teretnjaci ploveći Bosforom, i njihove senke ispod tri visoka, elegantna mosta; Minareti koji na obroncima Zlatnog roga – bosforskog rukavca štrče kao koplja na jutarnjem suncu i zvuci koji sa njihovih vrhova pozivaju na molitvu; Ulični, tradicionalno odeveni prodavci čaja i oni koji guraju kolica sa simitom, đevrekom; Ukusi i mirisi Azije. I mi, po ko zna koji put na doku kraj „barokne“ džamije Ortakoj, na keju kraj Bosfora gde počinjemo još jednu posetu Istanbulu.

Antička legenda pripoveda o tome da je tridesetak kilometara dug moreuz između Crnog i Mramornog mora dobio naziv po ljubavnom slučaju sa bogom Zevsom, čuvenim antičkim zavodnikom i njegovom – još jednom u nizu, ljubavnom aferom. Kako bi izbegao sumnjičavost svoje žene Here, Zevs je ljubavnicu Ijo pretvorio u ljupku kravu i poslao je da u tom obličju neprimećena pobegne. Iako je uspela da prepliva moreuz, Hera je u međuvremenu ipak saznala za nju i poslala roj obada da je uznemiravaju i plaše sve dok nije dospela do Egejskog mora. Na dijalektu grčkog, reč “bosfor” znači “kravlji prolaz”, na turskom se naziva Bogazidži. Prema nekim skorijim naučnim istraživanjima, moreuz Bosfor možda je rezultat vremenskih neprilika nalik velikom Potopu opisanom u Bibliji, kada je pre nekoliko hiljada godina nivo Egejskog mora porastao, prelio se preko najužeg i najnižeg dela kopna ka Crnom moru, oformio Bosfor i Mramorno more pretvorivši dotadašnje slatkovodno Crno jezero, u more. Bosfor počinje Crnim morem na severu, a završava na jugu ulaskom u Mramorno, i prirodna je granica između Evrope i Azije, a Istanbul čiji se centar smestio na južnom kraju Bosfora jedini grad na svetu koji leži na dva kontinenta.

Za prvi susret sa moreuzem u ponudi su brod ili šetnja. I jedno, i drugo, doživljaj je za sebe – ovo drugo ponajviše. Obala Bosfora, na nekim mestima prilično je razuđena. Sa evropske strane, kraj same obale duž gotovo čitavog moreuza prolazi ulica, sa čije se desne strane u smeru ka severu prostire šetalište sa klupama, parkovima i igralištima za decu. Tik uz podnožje zelenih brežuljaka, nižu se bajne osmanlijske vile iz XIX veka. Sa sitnim vezom u fasadama koje nalik čipki u duborezu krase prednji deo kuća, često uz samu ulicu, arhitektura ovih kuća neodoljivo podseća na zaboravljeni, viktorijanski stil nekih dalekih kolonija. Mnoge od renoviranih vila danas su letnjikovci imućnih stanovnika Istanbula i poznatih ličnosti sveta, muzeji i rezidencije ambasada.

Od Palate Dolmabahče – poslednje adrese osmanskih vladara, sve do romantičnog Ortakoja i prvog od tri mosta na Bosforu, Istanbul je još uvek gusto naseljen. Negde između, duž predivnog gustog drvoreda u Bešiktašu koji kao tunel prati ulicu kraj moreuza, sa desne strane uzdižu se zidine luksuznog hotela Čiragan Palas Kempinski – nekadašnje Palate Čiragan. Nakon Ortakoja, duž moreuza počinju da se nižu prelepa istanbulska predgrađa, koje na jednom mestu prekida zelenilo tvrđave Rumeli. Počev od Arnavutkoja i luksuznog Bebeka – između prva dva mosta na Bosforu (Bosforski most i Most sultana Fatiha), preko zaliva Istinije sa marinom za jahte, sve do elegantnog Sarijera – 25 kilometara udaljenog od centra, u bilo koje doba dana na šetalištu možete videti stanovnike Istanbula kako džogiraju ili šetaju, prodavce sladoleda i balona, ili one kojima je pogled sa klupe na azijski deo sa druge strane vredan inspiracije.

Iako do početka XXI veka, azijska obala Bosfora ni izbliza nije bila popularna kao evropska, stvari su se u međuvremenu promenile. Preko puta tvrđave Rumeli, na azijskoj strani nalazi se nešto starija Anadolska tvrđava. Krajem XIV veka, osmanlijski sultan Bajazit Prvi bio je među prvim turskim sultanima koji je ovde sazidao tvrđavu u nameri da osvoji Konstantinopolj, na mestu gde je moreuz najuži. Anadolska tvrđava danas je najstarija građevina iz osmanlijskog perioda u Istanbulu. Na južnom obodu tvrđave, na mestu gde se rečica Goksu kroz šipražje i zelenilo uliva u moreuz, pejzaž dopunjuju slikoviti ribarski brodići i riblje taverne.

Dok se u suton svetla na Bosforskom mostu pale i počinju da menjaju boje, slikoviti kraj oko barokne džamije Ortakoj na isturenom doku, još više oživi. Nekoliko elegantnih ribljih restorana sa romantičnim pogledima na most, brodići ukotvljeni na doku ili oni u krstarenju moreuzom, od ovog mesta svake večeri stvore jednu od večnih razglednica Istanbula.

Autor teksta i fotografija: Ivana Dukčević

Tekst i fotografije deo su internet stranica i knjige “Umetnost putovanja” i zaštićeni su Zakonom o autorskim i srodnim pravima. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta ni fotografija bez znanja i odobrenja autora.

Izvor: Umetnost putovanja