Poslednja godina XX veka bila je i možda, bar za sada, poslednja „velika“ godina za američku kinematografiju. Te tzv. velike godine su one u kojima svetlost dana ugleda veći broj filmova koje vreme načini klasicima. Upravo to je slučaj sa 1999. godinom. Da se podsetimo, to je godina u kojoj se svet filma upoznao sa, sada već, takvim klasicima kao što su Fight Club Dejvida Finčera, Matrix braće Vakovski, The Green Mile Frenka Darabonta, Eyes Wide Shut velikog Kjubrika, Being John Malkovich Spajk Džonsa, Magnolia P.T. Andersona, The Sixth Sense u potpisu M. Najt Šajmalana i drugi… Naravno, American Beauty o kome pišemo je neizostavan deo gore pomenute grupe.

Reč je o filmu za čiji nastanak krivicu snosi Sem Mendes, koji stoji i iza filmova kao što su Road to Perdition, Revolutionary Road, Skyfall… Ipak, Mendes još nije uspeo nijednim svojim projektom da ugrozi granicu koju je sebi postavio Američkom Lepotom.

Ovom sažetom analizom nemamo nameru da detaljnije izlažemo radnju filma i time kvarimo ugođaj onima kojima je ovaj film promakao, a imaju nameru da ga pogledaju. Stoga smatramo da je sasvim dovoljno ukazati samo na neke od osnovnih ideja kojima se režiser vodio stvarajući ovaj film.

Sprovedenom kastingu za ovaj film ne možete mnogo toga zameriti u slučaju kada deo glumačke ekipe čini Kevin Spejsi. Kada neko u vremenskom razmaku od pet godina ostvari zapažene uloge u kultnim ostvarenjima kakvi su Se7en, The Usual Suspects, L.A. Confidential i film o kome pišemo – taj neko mora biti uvršten u Panteon savremenih američkih glumaca. Jedna od najvećih vrednosti American Beauty je upravo Kevin Spejsi u glavnoj ulozi. Ostale uloge u filmu su namenjene relativno nepoznatim glumcima koji su svoj zadatak obavili na samim granicama svojih mogućnosti. Ulogu karijere je ostvarila Anet Bening koja u filmu igra Spejsijevu suprugu i koja je glumom raznela sve pred sobom. Nažalost, nije pokupila Oskara za glavnu žensku ulogu, ali konkurencija te godine nije bila naivna. Treba pomenuti i Toru Birč i Vesa Bentlija, pre svega, a ostatak sporednih uloga pripada Meni Suvari, Krisu Kuperu, Peteru Gabrijelu i ostalima

Stiče se utisak da je režiser ovim filmom locirao gotovo sve one krupne teme koje pogađaju savremenog čoveka kao individuu, porodicu i njihovo okruženje. Uvodna scena nam daje onu tipičnu sliku naselja američke srednje klase, koga čine – iz ptičje perspektive posmatrano – uredne, zelenilom obogaćene simetrične ulice ispunjene kućama sa svojim savršenim dvorištima. U svet Američke Lepote uvodi nas glavni glumac u ulozi naratora sa svojim pomalo ciničnim monologom koji je povremeno “iseckan” dijalozima likova koji već na samom početku ostavljaju snažan utisak ironije, što će biti jedno od glavnih oružja režisera u ovom filmu i njegov način da pošalje poruku. Jasno je prikazana bolest zvana kriza srednjih godina koja se u filmu ogleda kroz takve istupe kao što su pretvaranje garaže u improvizovanu teretanu „pod stare dane“, kupovina skupocenog sportskog automobila, seksualne fantazije sa kćerkinim vršnjakinjama, napuštanje monotonog kancelarijskog posla i vraćanje u mladost kroz pušenje trave i druženje sa lokalnim narko dilerom koji za glavnog (anti)junaka predstavlja antipod svega onoga u šta su ga posao, porodica i društvo ukalupili.

S druge strane, uloga Anet u filmu predstavlja otelotvorenje žrtve surovosti kapitalizma i, sa njim usko povezanog, potrošačkog društva. Njen osnovni pokretač i životni moto je karijerističko samopotvrđivanje, trka za statusom na hijerarhijskj lestvici, a njen supstitut za prozak predstavlja sticanje banalnih, materijalnih površnih dobara. Tu su i neizostavni brojni neurotični ispadi u krugu porodice, uzrokovani godinama nataloženim frustracijama, koji su opet posledica pritiska nametnutih očekivanja današnjeg sistema nad emancipovanom i ravnopravnom ženom našeg doba.

Kao posledica bega supružnika od odgovornosti koje zahteva vođenje porodice, njihova kćerka (uloga Tore Birč) – ostavljena na vetrometini – prepuštena je sebi i surovosti okoline. Povlači se u sebe, a revoltiranost i utehu nalazi u druženju sa sebi sličnim momkom, uz povremene ekscentrične epizode fantaziranja i ne samo fantaziranja… Njena potraga za sopstvenim identitetom, usled zatvaranja roditelja u sopstvene egocentrične ljušture, najbolje oslikava istovremeno druženje sa dve osobe koje predstavljaju apsolutne suprotnosti jedna drugoj, što samo odražava rastrzanost Torinog lika u filmu između potrebe da se bude popularan i prihvaćen u društvu – s jedne strane i svoj, ali marginalizovan i neshvaćen – s druge strane.

Predstavljena je i slika konzervativnog dela Amerike (i ne samo Amerike) i svog licemerja koje isti nosi sa sobom. Dotaknuto je i, već toliko puta obrađeno, beznađe bivših vojnih lica i njihovih problema sa kojima se susreći pri reintegraciji u društvo. Tu je i, za današnji Holivud, neizostavna tema homoseksualizma, a prikazivanje vojnog lica kao prikrivenog homoseksualca je možda i najefektnije ruganje konzervativnom čoveku.

Čitav film je obojen mračnim tonovima. Atmosferom u filmu provejava melanholična, depresivna atmosfera. Čak i neke, naizgled, komične scene se samo jednom gestikulacijom, postupkom ili čak samo arogantnom i sarkastičnom bojom glasa glavnog glumca (koji se povremeno javlja u ulozi naratora) istog momenta transformišu iz komičnosti u sivilo tragikomike i raspršuju sve nade, ne ostavljajući mesta optimizmu. Poseban segment filma je i njegov vizuelni utisak, koji naročito dolazi do izražaja u pojedinim scenama. U tom smislu, majstorstvo fotografije je naročito izraženo u jednoj od najprepoznatljivijih scena ovog filma, kada su glavni junaci okupljeni za trpezarijskim stolom, tokom večere, kada dobijamo savršenu kombinaciju dobrog scenarija, scenografije i fotografije pod kontrolom odlične režije.

Mendes se nije previše trudio da svoje zamisli uvije u oblande raznih metafora. Upravo to odsustvo suptilnije forme nekih poruka nekom može zasmetati, ali se isto tako može shvatiti i kao žestok revolt režisera usmeren ka skidanju svih fasada kojima se američka srednja klasa pokušava zamaskirati.

American Beauty je pokupio 5 oskara, između ostalog, u kategorijama – režije, scenarija i glavne muške uloge. Danas ovaj film već ima status klasika i ni u kom slučaju ga ne treba propustiti. Ovo ostvarenje Sema Mendesa je kao skener kome nijedan od gorućih problema savremenog društva ne promiče. Apsolutno sve iznosi pred gledaoce, ogoljuje i pljuje po istom.

Na kraju, kada istražite i upoznate se sa simbolikom ruža korišćenih u filmu, a kojima isti duguje naziv, još više ćete zavoleti Američku Lepotu i iznova joj se vraćati.

Za P.U.L.S.E Uroš Popović

Tekstovi o filmu na portalu P.U.L.S.E

  American Beauty, Film, Kevin Spacey, Sem Mendes, Uroš Popović