Džon le Kare – Hroničar Ujedinjenog Kraljevstva

Od pisaca 20. i 21. stoljeća, Džon le Kare je najsjajniji nastavljač velike tradicije realističkog, društvenog romana 19. stoljeća. On je, također, veliki nastavljač baštine Josepha Conrada, Grahama Greenea ili Sommerseta Maughama: britanskih pisaca koji su tematski mislili na globalnoj, imperijalnoj skali. Konačno i najvažnije: le Carre je veliki pisac rata. Rata koji kod njega nije rat puškama i topovima, nego kriptogramima i mikrofilmovima. Ali svejedno, rat kao rat, on onečovječuje ljude, trajno ih kvari i navodi na neizdržive moralne izbore. Kod Le Carrea je svaki rat, pa i špijunski, moralni skandal.

Za Džona le Karea – koji je preminuo u nedjelju u 89. godini života – obično se kaže da je najbolji pisac špijunskih trilera u povijesti tog žanra. Le Carre je, međutim, mnogo više od toga. On je jedan od najvećih pisaca dvadesetog stoljeća, neovisno o žanru, neovisno o poetici ili komercijalnom uspjehu.

Tijekom pedeset godina književne karijere, Le Carre je ispisao 27 romana koji su u žanrovskom smislu, doista, odlični trileri. Ali, Le Carreove knjige su istodobno i literatura bogate složenosti, dubinska kronika (posebice britanskog) dvadesetog stoljeća. Ako bi u dalekoj budućnosti netko poželio razumjeti Zapad naše ere, teško da bi našao bolji „ulaz“ od Le Carreovih romana.

John le Carre rođen je pod krsnim imenom David John Moore Cornwell godine 1931. u britanskom južnom priobalnom gradiću Poole. Premda se dobar dio književne karijere bavio privilegiranom britanskom gospodom, odrastao je u nesređenim prilikama. Majka ga je napustila kad je imao pet godina. Otac mu je bio bankroter i financijski prevarant koji je zbog novčanih mućki završio i u zatvoru. Sin i otac su rano prekinuli kontakt. Kad je otac umro, John mu je navodno platio pogreb, ali ga nije pohodio.

Mladom, bistrom Cornwellu dobro idu jezici, što će mu dati prvi kruh u ruke, ali ga i uvesti u svijet špijunaže. Još kao student radi za britansku tajnu službu: u Beču prevodi ispitivanje prebjega iz istočne Europe. Nakon što je diplomirao, profesionalizira se kao obavještajac i radi po konzulatima u Njemačkoj. Profesionalni će špijun biti do polovice 60-ih, kad mu je identitet razotkriven. U tom trenutku, međutim, Cornwell već ima tri objavljena i uspješna romana pa se bešavno prebacuje u karijeru profesionalnog pisca. Kako djelatnici MI6 ništa nisu smjeli objavljivati pod svojim imenom, Cornwell uzima literarni pseudonim po kojem ga danas znamo: Le Carre.

Photo: JUDE EDGINTON FOR THE WALL STREET JOURNAL

Kao romansijer, debitirao je 1961. trilerom „Poziv za umrlog“, nakon kojeg slijedi „A Murder of Quality/Ubojstvo na nivou“ (1962), pa „Špijun koji se sklonio u zavjetrinu“ (1963) i „Rat u ogledalu“ (1965). Le Carre debitira kao odmah formiran pisac: prve knjige su mu možda i najbolje. Za razliku od tadašnjih, mahom petparački izmaštanih špijunskih romana, Le Carreov svijet špijunaže je uvjerljiv u detalju i realističan. Le Carre upreže iskustvo obavještajca da knjige oboji autentičnim detaljima dešifriranja, vrbovanja, kurira, sigurnih kuća. No, Le Carre se od standardnih hladnoratovskih trilera ne odmiče samo u realizmu špijunske tehnike, nego i u ideologiji.

Njegovi romani daleko su od manihejstva hladnoratovskih trilera. Le Carre špijunski rat prikazuje, pa – baš kao rat: a to znači – kao ciničan, deziluzioniran i prljav. Ne biraju se sredstva. Plemenite se idealiste žrtvuje, a nagrađuje korisne hulje. Ako si dugo izložen takvom ratovanju, ulaziš u moralne kompromise od kojih se bljuje. Tako u „Plemenitom đaku“ Le Carre piše o tome kako špijun postane brat blizanac sebi najsličnijih ljudi – svojih neprijatelja: „Bojim se tih ljudi, ali i ja im pripadam. Ako mi i zabiju nož u leđa, bit će to barem sud ljudi koji su mi ravni.“

Druga usporedna tema koja se otprve provlači kroz Le Carreove knjige jest pad Britanije. One prate period 60-ih i 70-ih kad se Britanija postupno budi u svijetu u kojem više nije moćni imperij, nego tek jedne nešto veća europska zemlja, politički apendiks SAD. Le Carreovi junaci često su gospoda iz viših klasa koju taj geopolitički realitet traumatizira. On često biva poticaj za izdaju ili promjenu strane: ako je Imperij izdahnuo, ako smo već mali privjesak Amera, onda ovo nema smisla – pa zašto da ja ne uzmem ponuđene novce, rezoniraju njegovi dvostruki agenti.

Prvi Le Carreovi romani mogu se čitati neovisno – no, nadovezuju se jedan na drugog, te imaju niz istih likova (premda ne isti glavni lik: Le Carre nema objedinjujućeg junaka, kako je dotad bio običaj i u špijunskoj i u krimi-literaturi). Među tim zajedničkim likovima, najvažniji je nesumnjivo George Smiley, šef „Circusa“ (obavještajne agencije), inteligentni introvert bez privatnog života, ljubitelj njemačke barokne poezije koji na virtualnoj ploči vodi globalne šahovske partije dok ga supruga istodobno naočigled vara.

Ti prvi romani stoga se često povezuju u „Smileyev ciklus“. Unutar tog ciklusa najslavniji je podciklus „trilogija o Karli“: „Dečko, dama, kralj špijun“ (1974), „Plemeniti đak“ (1977) i „Smileyevi ljudi“ (1979). U toj trilogiji, Smiley detektira krticu visoko u Circusu, te složenom operacijom natjera na suradnju svog „blizanca“: šefa sovjetske tajne službe Karlu (koji je, unatoč akronimu, muškarac).

Romani su postigli silan komercijalni i kritički uspjeh. Stoga ih je BBC strelovito pretvorio u dvije TV serije (1979, 1982). U njima Smileya glumi Alec Guiness koji je trajno podario lik Smileya mašti milijuna gledatelja. Sam Le Carre – međutim – smatrao je da je Smileyem zasitio publiku. Stoga je napustio te likove i svijet, da bi mu se vratio pred sam kraj. Godine 2017. objavio je svoj posljednji (u nas još neobjavljeni) roman „Legacy of Spies/Baštinu špijuna“ u kojem jedan od junaka ciklusa Karla/Smiley – John Guillam – u prvom licu reminiscira prošlost.

Iscrpivši Smileyev svijet, Le Carre počinje pisati samostalne romane, od kojih će prvi i najpoznatiji biti „Mala bubnjarica“ (1983) u kojem opisuje veze europske terorističke ljevice i Palestinaca, a provodna je tema lekareovski vazda ista: špijunske agencije koje manipuliraju idealizmom. Nju ćemo naći i u posljednjem hladnoratovskom romanu piščeva opusa – „Ruskoj kući“ (1989).

Perestrojka i Pad Zida dobrano su razbucali špijunski žanr. Oduzeli su mu političku relevantnost, manihejsku ideološku podlogu i središnju motivaciju. Puno je pisaca koji se od toga nisu oporavili. Le Carre je u tom novom svijetu postao – globalniji. Svojim nas romanima vodi kroz katalog svjetskih geopolitičkih kriza, od invazije na Panamu („Krojač Paname“, 1996), rata u Ruandi i istočnom Kongu („Misionarska pjesma“, 2006), do uspona islamizma („Najtraženiji čovjek“, 2008). Istodobno postaje i ljudski gorak, ali i politički izravnije angažiran.

Iz pozicije liberalnog proeuropskog humanista zgražava se nad rasizmom, neokolonijalizmom, islamofobijom, zapadnom ekonomskom sebičnošću. Romani mu postaju veliki jumbo-plakati političke korektnosti, što je ljudski hvalevrijedno: no, nažalost, to nije uvijek pomagalo literaturi. Ti posthladnoratovski romani dobivaju ono svojstvo koje Le Carreovi hladnoratovski nikad nisu imali. Postaju crno-bijeli, temelje za ne opreci jadnih, žrtvovanih trećesvjetskih martira i sebičnog, indiferentnog Sjevera/Zapada.

Tijekom čitavog opusa, Le Carre je bio socijalni kroničar Ujedinjenog Kraljevstva, pa to ostaje do kraja. Iz njegovih kasnijih knjiga se, međutim, na Britaniju slijeva gorčina. Britaniju opisuje kao zemlju skorojevića i prostaka, cinika koji deziluzionirano hrle uskočiti u višu klasu da bi perpetuirali ljušturu mrtvog imperija koji više nema ni veličinu, ni relevantnost. Le Carre je još 90-ih literarno „nacrtao“ Borisa Johnsona, kad za njega nitko nije ni znao. Ta kronika Britanije ide kod Le Carrea pod ruku s pronicljivim smislom za ambijent i klasu. Le Carre je kadar dočarati lik opisom vrta, susjedstva ili pokućstva, a gnjev nad urušavanjem Britanije kod njega se miješa sa zaljubljenom fetišizacijom engleskog urbanog pejzaža i svijeta malih ljudi.

Le Carreove knjige besprijekorno funkcioniraju kao trileri. One se – kako se ono veli? – „ne ispuštaju iz ruke“. Pri tom su, dakako, sve vrijeme i izvanredna literatura, puna kompleksnih sudbina i moralno proturječnih situacija. Od pisaca 20. i 21. stoljeća, Le Carre je najsjajniji nastavljač velike tradicije realističkog, društvenog romana 19. stoljeća. On je, također, veliki nastavljač baštine Josepha Conrada, Grahama Greenea ili Sommerseta Maughama: britanskih pisaca koji su tematski mislili na globalnoj, imperijalnoj skali.

Konačno i najvažnije: le Carre je veliki pisac rata. Rata koji kod njega nije rat puškama i topovima, nego kriptogramima i mikrofilmovima. Ali svejedno, rat kao rat, on onečovječuje ljude, trajno ih kvari i navodi na neizdržive moralne izbore. Kod Le Carrea je svaki rat, pa i špijunski, moralni skandal.

Le Carre je poživio dugo, kao aktivni intelektualac i građanin, oštri kritičar Trumpa i Brexita. Umro je u majušnom engleskom gradiću Truro, u 89. godini, i to – ne od covida, nego „obične“ gripe.

Piše: Jurica Pavičić

XXZ Magazin

Ekranizacije Le Carreovih romana

Le Carreovi romani špijunski su trileri zamršenog zapleta i nerijetko povećeg opsega. Stoga nije čudo da su – kad su adaptacije po srijedi – imali više sreće u formatu TV serije nego kao samonosivi filmovi. Svijet „Circusa“ i Smileya do šireg je gledateljstva dopro prvi put kroz dvije izvrsne TV serije iz 1979. i 1982. u režiji Johna Irwina, Johnatana Langdona i Simona Powella. Serije prate tzv. „Karlin ciklus“, a u njima Smileya nezaboravno otjelovljuje Alec Guiness.

I kasnije će Le Carre imati više sreće s televizijom. Posljednji dobar primjer je sjajna mini-serija „Night Manager/Noćni upravitelj“ (2016) u režiji Susanne Bier, po romanu iz 1993., jednom od rijetkih neobjavljenih na hrvatskom.

Što se filmova tiče, bilo ih je dosta, i dosta osrednjih. Od onih važnih izdvaja se nesumnjivo „Ruska kuća“(1990) Freda Schepisija, film kojim se Hollywood oprašta od Hladnog rata, a Sean Connery u njemu glumi rusofilskog nakladnika, što mu je jedna od uloga karijere.

Veteran John Boorman zanimljivo je adaptirao „Krojača Paname“ (2001) koristeći imidž tada-Bonda Piercea Brosnana da bi demontirao i mit o Bondu i o britanskoj špijunskoj gospodi.

Šved Thomas Alfredson 2011. je napravio verziju „Dečko, dama, kralj, špijun“ s Garyem Oldmanom kao Smileyem koji su poneki hvalili, no osobno mislim da je bila kupusara.

Džon le Kare i MI6

Džon le Kare, najveći i najrealističniji pisac špijunskih romana, umro je 14. decembra u 89. godini života. Počeo je kao obaveštajac u vojsci Velike Britanije u Nemačkoj, postao visokorangirani službenik MI6, a završio kao pisac, u neku ruku hroničar sopstvenog života i delovanja britanskih obaveštajaca. Postao je slavan u ranim stvaralačkim godinama. Njegovi romani Dečko, dama, kralj, špijun, Svi Smajlijevi ljudi, Brižni baštovan, Špijun koji se sklonio u zavetrinu… uspešno su ekranizovani. Bio je špijun MI6 sve do 1963. kada je Kim Filbi pobegao u Rusiju i denuncirao sve važne ljude u britanskoj obaveštajnoj i kontraobaveštajnoj službi.

Napisao je više od dvadeset romana tog žanra, postao slavan kod čitalaca i izdavača, a osporavan od kolega sa kojima je radio u obaveštajnoj službi i u delu elitističke britanske javnosti kojoj je bio bliži Džejms Bond Ijana Fleminga, špijun koji živi u raskoši, bez mane i straha, hrabar i odan kruni do koske. Džon le Kare je znao britansku obaveštajnu službu iznutra, u svojoj literaturi špijune je senčio tamnim tonovima, a službu kao klupko zavidljivaca, sumnjičavih ljudi koji napreduju zavisno od veštine spletkarenja.

Otac prevarant

Život Džona le Karea bio je jednako uzbudljiv kao i život njegovih junaka. Rođen je kao Dejvid Džon Mur Kromvel u Dorseju 1931. godine. Majka ga je napustila kad je imao pet godina. Njegov otac, poznat kao Roni, bio je prevarant, jedan biograf ga je opisao kao epsku varalicu opskurnog obrazovanja, neizmernog šarma, ekstravagantnog mozga, ali bez društvenih vrednosti. Ti podvizi su mladom Kromvelu odredili odrastanje u mračnoj obmani i dvostrukoj igri, koje će činiti srž njegovog pisanja, beleži jedan Le Kareov biograf. Dejvid je izmišljao da njegov otac radi za tajnu službu, tako pravdajući njegovo dugo odsustvo od kuće.

Vojsku je služio u vojnim obaveštajnim snagama, ubacujući špijune nižeg ranga u Istočni blok, pre nego što je prešao na koledž na Oksfordu, gde je diplomirao. Nakon što je dve godine proveo kao predavač na Itonu, počeo je da radi u Forin ofisu, prvo kao drugi sekretar britanske ambasade u Bonu. Radio je u odeljenju za obaveštajne dosijee i počeo da zapisuje ideje za špijunske priče na putu od posla do kuće.

Njegov prvi roman Telefonski poziv za mrtvaca objavio je 1961. godine (u tridesetoj godini života) dok je radio u obaveštajnoj službi. Odabrao je pseudonim Džon le Kare da bi izbegao zabranu da zaposleni u Forin ofisu objavljuju knjige pod vlastitim imenom. Tako je stvorio lik Džordža Smajlija, najupečatljiviji lik u svojoj literaturi, pišu njegovi biografi.

“Istog trenutka kad sam smislio Smajlija kao lik, sa tom prošlošću, sa tim pamćenjem, sa tim neprijatnim privatnim životom, sa tom umešnošću u njegovoj profesiji, znao sam da imam nešto sa čim mogu da živim i radim”, govorio je Le Kare kasnije u jednom intervjuu.

Dečko, dama, kralj, špijun

Lik Džordža Smajlija u suštini je otelotvorenje lika Kromvelovog oca Ronija. Smajli je maštovit, precizno nepredvidiv šef važnog odeljenja obaveštajne službe MI6, nepogrešiv u analizama, čovek koji uliva poverenje, ali u privatnom životu zgažena ljuštura. Žena ga je ostavila i udala se za Smajlijevog kolegu. To mu ruši autoritet, on sam i nesrećan, posećuje ljude iz MI6 koje je sam stvorio, pokušava i uspeva da se profesionalno dokaže kako bi povratio samopouzdanje i autoritet u službi. Ostaje, međutim, sam i nesrećan, jednako ponižen i povređen, što sve stoji u najboljem Le Kareovom romanu Dečko, dama, kralj, špijun.

Kompletno Le Kareovo literarno stvaralaštvo i život smešteni su u epsko vreme Hladnog rata u kojem sovjetski i britanski špijuni vode krvavi rat. Le Kareov problem i problem britanskih službi, obaveštajne MI6 i kontraobaveštajne MI5 je bio u tome što je taj rat uglavnom dobijala sovjetska služba KGB.

Le Kare, što je prirodno u ratu “Karle” šefa britanske službe i “Kontrole” šefa Crvenog orkestra, u njegovim knjigama rat dobijaju uglavnom Britanci. Privatno, špijunska služba Dejvida Džona Mura Kromvela prestaje kad je Harold Adrijan Rasel, alijas Kim Filbi 1963. prebegao u Moskvu i denuncirao sva važna imena u britanskoj obaveštajnoj i kontraobaveštajnoj službi.

To je bio najveći prebeg u modernoj istoriji špijunaže, od njega se britanska obaveštajna služba nije oporavila do početka raspada SSSR. Jer Harold Adrijan Rasel je trebalo da stane na čelo MI6 1962. Koliko je bilo bolno Filbijevo bekstvo, najbolje ilustruje podatak da su 1963. samo u Albaniji i Turskoj likvidirana 62 britanska obaveštajca.

Pre toga, u Moskvu su prebegli dva visokopozicionirana službenika MI6 – Gej Burgs i Donald Meklin. Tada niko nije slutio da su oni deo velike izdaje, koja će se tek kasnije rasplesti…

Rat sovjetskih i zapadnih obaveštajnih službi u vremenima pre Hladnog rata ima svoju temeljitu predistoriju. Najpre u elitističkim i bogatunskim porodicama sa plemićkom tradicijom u Velikoj Britaniji, a bilo je toga i u SAD, uselile su se ozbiljne simpatije za komunizam i Oktobarsku revoluciju u Rusiji. Taj virus komunizma, socijalne pravde i jednakosti za sve, bio je zavodljiv za decu rođenu u izobilju i u prestižnim univerzitetima.

To seme posejao je američki pesnik i novinar Džon Rid. On je bio ratni izveštač sa Balkana, pisao je o herojstvu i stradanju Srba u Prvom svetskom ratu, da bi se kasnije obreo u Rusiji, gde je upoznao Lenjina, Trockog… I napisao knjigu Deset dana koji su potresli svet.

Ova knjiga je stvorila zavodljivu misteriju komunizma, moći koja je srušila veliko carstvo Romanovih, carsku porodicu koja je od Rusije napravila nepregledno i prebogato carstvo. Na kraju, Romanovi su nekoliko godina pre Sjedinjenih Američkih Država ukinuli ropstvo u Rusiji, a grof Tolstoj na svom imanju i pre Romanovih…

Negde u toj slagalici bilo je normalno da se pojave brojne političke stranke slične provijense, a u tome svemu mladi američki naučnik Teodor Hol, genije za matematiku i fiziku, kao špijun Sovjetskog Saveza doturio je važne naučne podatke da Moskva 1949. postane nuklearna velesila.

Atomska bomba

Teodor Hol je od početka bio angažovan u tajni projekat SAD pod kodnim imenom “Menhetn”. Za taj projekat znalo je svega tridesetak naučnika koji su radili na proizvodnji nuklearne bombe. Teodor Hol je nekoliko godina ranije postao sovjetski agent sa kodnim imenom “Mladić”. On je pred američkim istražnim organima sve priznao, i za divno čudo umro je na slobodi, od kancera bešike, sredinom 60-ih u SAD.

Koliko je važnih ljudi u Velikoj Britaniji i SAD radilo za Ruse ostala je velika tajna, nije to otkriveno ni posle pada Berlinskog zida kad je Le Kare britanske i američke špijune šetao Londonom kao oldtajmere. Međutim, nijedan špijunski prebeg, čak ni rad Rudolfa Abela, naučnika iz Velike Britanije koji je u SAD radio za Ruse, nije za poređenje sa Kimom Filbijem.

Kim Filbi je po svemu sudeći bio važna karika i u životu Džona le Karea. Radili su u isto vreme u MI6, poznavali su se, jer je u jednom trenutku Filbi predložio Le Kareu da dođe u Moskvu da se vide, što je ovaj odbio. Međutim, Le Kare je, kad su se stvari posle Filbijevog bekstva stišale, rekao: ”I sad bih mu dao 48 sati, ćutao bih, jer to je džentlmenski kodeks”.

Ostalo je nejasno da li se to odnosi na Filbija ili na nekog drugog iz velike četvorke koji su pobegli u Moskvu?

Harold Andreas Rasel (pravo ime Kima Filbija) rođen je u okrilju više engleske klase, u Indiji, gde mu je otac bio diplomata. Pohađao je koledž Triniti u Kembridžu, imao je besprekorne manire, razoružavajuće držanje i epsku toleranciju za alkohol, pišu njegovi biografi. Kad su ga pozvali iz ministarstva rata na čelu sa predstavnicima MI6, njegovo ime je prosleđeno u MI5. Stigao je odgovor “nemamo ništa protiv”.

Bio je čist, njegov otac je bio prijatelj sa zamenikom šefa obaveštajne službe. Tako je počela priča o najpoznatijem hladnoratovskom agentu. Čim je ušao u MI6, počeo je da sklapa prijateljstva, da ogovara, pišu njegovi biografi.

Čovek koji je u MI6kontrolisao knjige o izvorima – inventar ljudi obaveštajne službe – bio je bivši policajac i notorna pijanica. Filbi se naravno sprijateljio sa njim, napijao ga i uskoro je imao pristup arhivi. Brzo se sprijateljio i sa Džejmsom Engltonom, koji je kasnije postao šef kontraobaveštajnog odeljenja CIA. Njih dvojica su jedno vreme službovali u Vašingtonu, napijali se i delili najintimnije tajne.

Filbi je ubrzo u MI6 postao šef antisovjetskog odeljenja i spona između britanskih i američkih špijuna zaduženih za sovjetska pitanja.

Kim Filbi je postao školski primer uspešnog obaveštajca kojem sleduje pozicija šefa MI6. Skoro kompletno ljudstvo u obaveštajnoj britanskoj službi bilo je za to da ih vodi Kim Filbi. Sve je bilo skoro gotovo, ali dvojica njegovih bliskih prijatelja Gaj Burgers i Donald Meklin tih meseci 1961. prebegli su u Moskvu. Tako su propali planovi da se besprekorni agent MI6 postavi na njegovo čelo.

Filbijeva pozicija se poljuljala, njegova odgovornost je za sada bila indirektna, jer su dvojica agenata bili njegovi prijatelji, što još nije podrazumevalo da im je on bio šef za “rusku priču”. Za svaki slučaj, Kim Filbi je poslat u Bejrut da bude dopisnik Obzervera. Radio je tamo u miru, sve do trenutka kad je MI6 pokrenuo istragu posle prebega Anatolija Golicina, agenta NKVD, koji je krajem 1962. pokucao na vrata američke ambasade u Helsinkiju i zatražio politički azil.

Golicin je zapadnim službama ispričao da postoji krug od pet ljudi u MI6 koji rade za Sovjete: Burgs i Meklin su 1 i 2. Istoričar Entoni Blant je broj 3, broj 4 je zvučao kao Filbi! A ko je bio peti čovek, to je ostala tajna do danas.

U Bejrut je poslat Nikolas Eliot, Filbijev prijatelj. Razgovarali su uz čaj, o čemu, nikad nije objavljeno. Nekoliko dana kasnije u Bejrutu ispred jednog restorana zaustavio se automobil sa diplomatskim tablicama. U njega seda Kim Filbi. Dva dana kasnije najpoznatiji agent Hladnog rata obreo se u Odesi.

Ispostavilo se da je radio za Sovjete kad je napuštao Kembridž, hranio je neprestano Moskvu važnim informacijama. Tokom rata slao je Sovjetima poruke koje su imali Britanci kad su razbili čuvenu nemačku mašinu za šifrovanje, kažu da je tako čak preusmerio tok čuvene Kurske bitke.

Rasulo

Posle prebega čuvene četvorke, a posebno Kima Filbija, u MI6 i MI5 nastalo je rasulo. Službama je vladalo podozrenje, nepoverenje, sumnjičavost, svi su sve špijunirali. Bio je to strašan udarac od kojeg se Britanci dugo nisu oporavili. Da li zbog straha ili stida, britanska služba je tek nakon pola veka objavila dokumentaciju o velikoj četvorki na 400 strana.

U tim okolnostima i u toj atmosferi pisao je Le Kare. U njegovoj literaturi ima mnogo čega opskurnog i opasnog. U tome dominira roman Rat u ogledalu gde jedan od pozvanih ljudi MI6 uzima jednog “spavača”, čovek je bio po zanimanju automehaničar. Oženjen, otac dvoje dece. “Spavač” posle kratke obuke odlazi u Istočnu Nemačku, bez jasne potrebe i cilja. Šalje šifrovane poruke po dogovoru, potom se javlja sve češće, i jasno je da će biti provaljen. Njegov šef ni trenutak nema dilemu da ga vrati. Supruga je ostala udovica a deca siročad.

U Le Kareovim romanima dominira svest da je špijunaža težak, mukotrpan i nedovoljno nagrađen posao, on o tome piše bez dlake na jeziku. To se nije nikad dopadalo ljudima iz MI6, jednom prilikom otvoreno ga je kritikovao i šef službe. Le Kare je odgovorio: ”Ovo je sasvim dobra reklama za moju knjigu”.

Osim te autentičnosti, najveća vrednost Le Karea je njegov spisateljski stil, inventivnost, duhovitost i jasna razlika između svetova – špijunskog i ovog koji živi normalan svet. Na kraju, sasvim je razumljivo što je u hladnoratovskom špijunskom obračunu kontračinjenicama navijao za Engleze.