Mapiranje mesta sećanja i kultura sećanja Novog Sada predstavlja višegodišnji projekat posvećen mapiranju, beleženju, interpretaciji i prezentaciji različitih lokacija – mesta kolektivnog sećanja i komemoracije, kao i drugih lokacija koje su bitne za kulturu sećanja, kolektivnu memoriju i identitet grada kao celine. Projekat je pokrenut sa osnovnim ciljem afirmisanja i istraživanja kulture sećanja, negovanja kritičke kulture sećanja, istraživanja različitih formi kolektivne memorije grada, kao i beleženju ličnih sećanja njegovih stanovnika.

Institucionalni nosilac projekta je Centar za istraživanje kolektivnih identiteta i političke mitologije.

U pravcu ostvarivanja postavljenih ciljeva, krajem 2014. godine u sklopu realizacije prve faze projekta, kreirana je i pokrenuta internet prezentacija Kultura sećanja Novog Sada koja je u potpunosti posvećena različitim segmentima istraživane tematike. U tom kontekstu pomenuti sajt, sa posebno oformljenom i jedinstveno koncipiranom interaktivnom mapom i bazom podataka nastalim procesom mapiranja kao i sa dodatnom bibliotekom sadržaja, predstavlja osnovni rezultat aktivnosti na realizaciji projekta. Svi sadržaji koji su dostupni na sajtu, odnose se na različite aspekte tematike vezane za kulturu sećanja i kolektivnu memoriju grada i kao takvi, ujedno doprinose afirmaciji ovih tema na opštem nacionalnom nivou.

Baza podataka mapiranih lokacija i biblioteka naučno-popularnih članaka koji su dostupni na sajtu, omogućavaju posetiocima da se kroz čitav niz kritički predstavljenih podataka i edukativno koncipiranih tekstova, upoznaju sa različitim aspektima kulture sećanja, odnosno sa mestima sećanja i lokacijama oficijalne komemoracije na prostoru Novog Sada. Takođe, kada je reč o prezentovanim ličnim sećanjima građana, odnosno o mapiranim lokacijama ličnih sećanja koji se nalaze u bazi podataka, ona predstavljaju posebnu vrstu značajne dokumentovane građe.

Uzimajući u obzir širinu i kompleksost analiziranih tema, složenost metodološkog postupka interdisciplinarnih istraživanja i procesa mapiranja, kao i uslovljenu dinamiku realizacije, projekat je višegodišnji i realizuje se etapno.

Prva faza projekta pod nazivom Mapiranje mesta sećanja Novog Sada, realizovana je u periodu od juna 2014. do juna 2015. godine u saradnji sa Kulturnim centrom Novog Sada. U okviru realizacije prve faze projekta čiji su rezultati publikovani u sklopu sadžaja dostupnih na internet prezentaciji, obuhvaćeno je mapiranje lokacija ratnih stradanja na prostoru Novog Sada i njegove bliže okoline u periodu Prvog i Drugog svetskog rata. Odnosno, mapirani lokaliteti uneseni u bazu podataka na sajtu obuhvataju najveći broj lokacija (mesta sećanja i komemoracije) na prostoru grada i njegove okoline koji su vezani za događaje iz Prvog i Drugog svetskog rata. U sklopu realizacije prve faze projekta u okviru sajta pokrenut je i poseban deo namenjen publikovanju preglednih i naučno-popularnih autorskih članaka koji se odnose na različite aspekte tematike koja je u vezi sa kulturom sećanja Novog Sada.

Realizacija druge faze projekta pod nazivom Kultura sećanja Novog Sada realizovana je u drugoj polovini 2017.  godine. Deo sredstava za njenu realizaciju obezbedio je Sekretarijat za kulturu grada Novog Sada. U sklopu aktivnosti na realizaciji druge faze projekta značajno je proširena postojeća baza podataka, odnosno mapirano je nekoliko desetina novih lokacija, pri čemu je fokus bio usmeren na mapiranje lokacija koje su u vezi sa ličnim sećanjima građana na mesta iz perioda socijalizma na prostoru Novog Sada. Pored toga, u sklopu aktivnosti na realizaciji druge faze projekta, formirana je i posebna celina, tj. elektronska biblioteka u sklopu koje su publikovani naučno-popularni i stručni tekstovi vezani za različite segmente analizirane tematike.

S obzirom na kompleksnost i koncepciju, kao i na odsustvo prethodnih serioznijih istraživanja tematike u datom prostornom kontekstu, projekat i internet prezentacija www.kulturasecanja.com kao njegov sastavni deo, imaju pionirski karakter. Odnosno, pokretanjem jedinstvene internet platforme formirana je jedinstvena baza podataka a time i osnovno polazište za dalja i znatno kompleksnija interdisciplinarna istraživanja kulture sećanja na prostoru grada. Realizacijom projekta, Novi Sad je ujedno postao prvi grad na prostoru Republike Srbije sa specijalizovanom online platformom posvećenoj tematici vezanoj za kulturu sećanja.

Metodologija rada na prvoj fazi projekta se u značajnoj meri zasnivala na kritičkoj interpretaciji postojeće građe publikovane u stručnim i naučnim publikacijama a u manjoj meri i na analizama arhivske građe. Takođe, prilikom mapiranja pojedinih lokacija, analize su se u manjoj meri bazirale i na prikupljanju individualnih sećanja stanovnika Novog Sada, tj. zasnivale su se i na prikupljanju građe koja je u vezi sa tzv. oralnom istorijom. U tom smislu, aktivnosti na realizaciji projekta su jednim delom bile usmerene na kritičke interpretacije različitih oblika postojećih
narativa građana.

Metodologija istraživanja prilikom realizacije druge faze projekta, podrazumevala je terenska antropološka istraživanja i beleženje narativa građana (ličnih sećanja) o različitim lokacijama na prostoru grada iz perioda socijalizma. Odnosno, u kontekstu realizacije druge faze projekta, obavljeni su razgovori sa preko četrdeset informanata metodom nestrukturisanog intervjua o nekoliko desetina različitih lokacija koje su bile obuhvaćene mapiranjem.

Autor i koordinator projekta je  Kristijan Obšust, socijalni antropolog i arheolog. Projekat je realizovan kroz interdisciplinarnu saradnju nekoliko saradnika iz različitih oblasti društvenih nauka.

tekst priredila redakcija P.U.L.S.A

  Društvo, Istorija, Kristijan Obšust, Kultura sećanja, Novi Sad