Pariz, Teksas ― poetika samog života – Neko je jednom rekao da bi trebalo da se svaki veliki film učini kao potpuno nov svaki put kada ga gledate. Magnum opus Vima Vendersa, Paris, Texas, sa svakim novim gledanjem ostavlja snažan utisak, a otisak pečata koji je nemački režiser ostavio 1984. godine nimalo nije izbledeo sa protokom vremena, naprotiv.

Ova snažna drama, blago začinjena porodičnom misterijom, u fokus stavlja običnog, malog čoveka sa svim svojim patnjama, nesrećnim životnim okolnostima protiv kojih pokušava da se izbori svojim snovima i nesalomivim duhom.

Lutanje američkim bespućima, pustinjama, prašnjavim, suncem prženim putevima ― daje poetski izraz ovom remek-delu, a Hari Din Stenton u ulozi prerijskog hodača liči na nekog propovednika koga pratimo u svojoj misiji, lišenoj bilo kakve mogućnosti spoljašnjeg uticaja na putu do dostizanja svog krajnjeg cilja. Upravo tako i počinje ovaj film ― fokusom na izgladnelog, vrućinom izmučenog čudaka koji robotskim držanjem gazi vreli pesak u odelu, kravati i crvenom kačketu.

Venders je napravio pun pogodak dodelivši glavnu ulogu Stentonu. Njegov izraz lica, govor tela i, uopšte, celokupan fizički izgled, imaju ponekad veću pripovedačku moć, nego što bi to bio slučaj sa čitavim stranicama scenarija popunjenih dijalozima.

Scenaristi Kit Karson i Sem Šepard nas drže u nekoj vrsti neizvesnosti gotovo do samog kraja filma, neotkrivajući nam koja priča se krije ispod površine, povremeno nam samo na kašičicu dajući naznake geneze glavnog toka radnje koju pratimo. U tom smislu, važan šraf u razrešenju misteriozne strane koja prati ovu priču je lik koji se relativno kasno pojavljuje u filmu, a koji tumači zanosna Nastasja Kinski.

Film svoj naziv duguje malom mestu koje se nalazi u bespuću teksaške prljavštine, a koji za protagonistu predstavlja ovaploćenje neuhvatljivog sna u izrazu ponovnog okupljanja razorene porodice u jednom tako malom mestu simboličnog naziva. Glavni junak ― nakon života u nekoj vrsti samoizolacije i bekstva od spoljašnjeg sveta ― pred sobom postavlja zadatak mazohističkog hodanja (kao instrumenta samokažnjavanja) na putu do oproštaja. Njegova ekscentričnost i neprilagođenost spoljašnjem svetu i društvenim konvencijama se najbolje ogledaju kroz, na momente, tragikomične pokušaje uspostavljanja narušenih odnosa sa napuštenim osmogodišnjim sinom (Hanter Karson). Potraga glavnog junaka za izgubljenom ljubavlju ga vodi na neočekivano mesto, dajući njegovom putovanju jednu novu dimenziju, prerastajući u neku vrstu oslobodilačke misije prožete vraćanju nade u život, ali i suočavanjem sa realnošću nepovratnog gubitka, seti i melanholiji kao svom prirodnom stanju duha.

Centralni deo Vendersovog dela jeste ponovni susret bivših supružnika, i to u javnoj kući ― radnom mestu lika koji tumači sjajna Kinski. Čitava radnja gravitira ka čuvenom dijalogu dva lika. Generalno, scenario filma je takav da je ogroman deo „kolača“ namenjen glavnoj muškoj ulozi koju je Stenton izneo maestralno. S obzirom na neuobičajeno mali prostor koji je ostavljen glavnoj ženskoj ulozi, gluma Nastasje Kinski dobija dodatnu vrednost, a s obzirom na snažnu emotivnu reakciju kojom uspeva čak i da zaseni do tada moćnog Stentona, uspeva da maksimalno iskoristi svojih „5 minuta“.

He thought if she never got jealous of him that she didn’t really care about him. Jealousy was a sign of her love for him, and then one night, one night she told him that she was pregnant, she was about three or four months pregnant and he didn’t even know and then suddenly everything changed, he stopped drinking, he got a steady job, he was convinced that she loved him now that she was carrying his child and he was going to dedicate himself to making a home for her. But a funny thing started to happen, he didn’t even notice it at first, she started to change. (…) She told him that she dreamed about escaping. That was all she dreamed about: escape. (…)So he tied a cow bell to her ankle so he could hear at night if she tried to get out of bed. (… ) And for the first time, he wished he were far away. Lost in a deep, vast country where nobody knew him. Somewhere without language, or streets.

Note kojima je Raj Kuder obojio ovaj film razaraju sve pred sobom, a njihova moć se može porediti, na primer, sa onim što su deceniju posle uradili Džim Džarmuš i Nil Jang u filmu Dead Man. Ovo je muzika koja ima neki svoj život, samostalan, nezavisan od filma, dok bi, s druge strane, sam film bio osakaćen bez ovako briljantnog soundtrack-a.

Paris, Texas bi mogao da se posmatra i kao omaž “on the road” filmovima iz ere Novog Holivuda, koji su slavili slobodu, avanturistički duh, ali i koji su, što je najvažnije, dekonstruisali mit o američkom snu, stavljajući u fokus marginalizovane pojedince sa svojim tragičnim sudbinama i njihovim malim, unapred izgubljenim, bitkama sa društvom i samim životom.

Pored nominacije za Zlatni globus za najbolji strani film, Paris, Texas je, između ostalog, pokupio nagrade na kanskom festivalu, a osvojio je i BAFTU za najbolju režiju.

Vendersov klasik ostaje upamćen kao vizuelno snažno ostvarenje; kao emotivan, dubok i višeslojan film posvećen sanjarima. Ovo delo govori o ljubavi, patnji, nadama, izneverenim očekivanjima, praštanju i samoći. Paris, Texas je sam život.

Za P.U.L.S.E: Uroš Popović

Lektura i korektura: Milica Veljković

  Paris Texas, Pariz Teksas, Vim Venders, Wim Wenders