Sećanja koja dolaze iz budućnosti

Sećanja koja dolaze iz budućnosti – Ovi spomenici su podignuti u doba vladavine Josipa Broza Tita šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog veka, da bi obeležili mesta bitaka iz Drugog svetskog rata (Tjentište, Kozara i Kadinjača…) i mesta koncentracionih logora (Jasenovac, Niš…). Projektovani su od strane različitih autora – vajara – Dušan Džamonja, Vojin Bakić, Miodrag Živković, Jordana i Iskre Grabul… i arhitekata poput Bogdana Bogdanovića i Gradimira Medakovića, sa ciljem da snažno vizuelno utiču i potkrepe poverenje u snagu socijalističke Jugoslavije.

Do kraja osamdesetih godina, ovi spomenici su privlačili milione posetioca godišnje a naročito su bili obaveza mladih pionira i omladinaca u svrhu njihovog „patriotskog“ obrazovanja. Nakon raspada zajedničke države u ranim devedesetim godinama, potpuno su napuštena i zapostavljena a njihova simbolička značenja, čini se, zauvek su izgubljena.

Belgijski fotograf Jan Kempenaers proveo je tri godine u zemljama bivše Jugoslavije fotografišući sve ove spomenike, donoseeći pred našim očima seriju melanoholičnih i upečatljivih slika. Njegove fotografije postavljaju pitanje da li ovi spomenici mogu nastaviti da postoje kao čiste skulpture lišene simboličkog značenja, i da li njihovo oronulo fizičko stanje i institucionalna nebriga i dalje odražava opšte društvene i istorijske okolnosti koje su dovele do raspada države? Ono što ostaje neupitno je to da deluju kao da dolaze iz budućnosti, sa svim svojim podsećanjima.

Podgarić