Vilhelm Rajh – između psihoanalize i politike

Vilhelm Rajh – između psihoanalize i politike

Unikatnost postavke “Seks! Pol! Karakter!” u bečkom Jevrejskom muzeju leži u premijernom izlaganju dokumenata i naučnih radova koji su, na želju samog Rajha, po njegovoj smrti proveli pedeset godina u “bunkeru” Orgon instituta u Mejnu. Svega nekoliko meseci po skidanju zabrane sa korišćenja ovog materijala, projekti, ranije poznati iz naučnih časopisa i u eksperimentima Rajhovih učenika, pojavili su se na izložbi u bečkom Jevrejskom muzeju, izazivajući očekivano interesovanje posetilaca.

Menjanje koncepta psihoanalize

Izložba je podeljena u tri tematske priče:Profilaksa neuroze(Rajhove studije “genitalnog libida” i njegovo zauzimanje za sprečavanje masovne neuroze u socijalističkom Beču 1920-ih), Odbrambeni oklopi tela (telesna terapija koju je počeo da praktikuje 1930-ih i primenjivanje “seksualne ekonomije” kroz praktičnu upotrebu bioelektrične i biološke energije) i Životna energija (otkrivanje “orgonske energije” 1940. i godine provedene u egzilu).

Zahvaljujući podršci Vilhelm Rajh infant trasta iz Rangeleja (država Mejn) koji je u posedu najvećeg broja pokazanih eksponata, kao i fotografijama koje su Jevrejskom muzeju za ovu priliku pozajmile Rajhove ćerke, priča o jednom neshvaćenom geniju koji je preminuo 1957. u tamnici zatvora u Luizburgu, Pensilvanija, može se sagledati iz svih uglova.

Vilhelm Rajh je rođen 1897. u Galiciji kao dete jevrejskog zemljoposednika. U ranoj mladosti prolazi kroz traumu majčinog samoubistva za koje sebe okrivljava čitavog života, jer je ocu otkrio majčinu ljubavnu aferu sa jednim od svojih profesora. Četiri godine kasnije umire i otac, a Rajh je prinuđen da preuzme staranje o gazdinstvu. Njegovu neželjenu karijeru zemljoradnika prekida izbijanje Prvog svetskog rata. Prijavljuje se u austrijsku vojsku kao dobrovoljac, ali ga već posle prve godine otpuštaju zbog bolesti i šalju na lečenje u Beč. Tamo započinje studije medicine, a već 1919, sa nepune 23 godine i mnogo pre stečene diplome, počinje sa psihijatrijskom praksom.

Vilhelmu Rajhu polazi za rukom da postane član Bečke psihijatrijske asocijacije pre završetka studija zahvaljujući naučnom radu “Konflikt libida u Per Gintu” objavljenom 1920.

Sa osnivanjem “Tehničkog seminara” (1924) za buduće psihoterapeute, Vilhelm Rajh menja koncept specijalizacije, insistirajući na tome da je analiza sopstvenih grešaka u tretmanu pacijenata osnova uspešne terapije. Ovim kritičkim pristupom sopstvenoj profesiji, i to pred mnogočlanim forumom, staje na žulj mnogim kolegama. Rajhova izolacija od Bečke psihoanalitičke asocijacije povećava se formulisanjem teorije o orgazmu koja ga lišava i Frojdove podrške. Od 1934. se sve više okreće biologiji i proučavanju protozona i ameba, njihovog istezanja i kontrakcija.

Glavom kroza zid

Rajh, koji je na početku karijere smatran “povlašćenim detetom oca psihoanalize”, počinje da riskira svoju jedinu pravu podršku, Frojdovu, prevelikim otporom koji pruža ostalim članovima Bečke psihoanalitičke asocijacije. Vođen nekim od ideja Oktobarske revolucije, krajem 1920-ih počinje da se zauzima za ravnopravan položaj žene u društvu, za vanbračno rođenu decu i istovremeno zahteva poboljšanu kontrolu rađanja, seksualnu emancipaciju i priznavanje homoseksualaca. Iako se posle promene režima u Rusiji veliki broj intelektualaca, među kojima i Štefan Cvajg, Bernard Šo, Tomas Man i Bertran Rasel, stavio na stranu levice, većina njih se ogradila od komunističkih ideja sa pooštravanjem političke klime na evropskom nemačkom govornom području. Međutim, Vilhelm Rajh je prvi koji, ne napuštajući svoja ubeđenja, javno napada Staljinovu diktaturu i nacional-socijalizam.

Bežeći od nacista, Vilhelm Rajh se seli u Njujork gde drži predavanja na temu “Oformljavanje karaktera” i “Klinički problemi u psihosomatskoj medicini”. Sasvim se posvećuje bionskoj energiji čime upada u oči američkoj Administraciji za hranu i lekove (FDA). Početkom 1954. ova organizacija podiže optužnicu protiv Rajha, sudskim putem od njega zahtevajući da se svi generatori orgonske energije unište zajedno sa propratnim elaboratima, a zahteva i zabranu svih naučnih radova na tu temu. Sud donosi odluku u korist tužilaštva i šest meseci kasnije zabranjuje i spaljuje oko 6.000 Rajhovih naučnih tekstova, među kojima i knjige “Masovna psihologija fašizma”, “Čuj, mali čoveče!”, “Polna revolucija”, “Ubistvo Hrista”, “Analiza karaktera”, “Funkcija orgazma”, “Ljudi u nevolji” i “Eter, Bog i Đavo”.

Vilhelm Rajh odlučuje da se ogluši o sudsku odluku i neposredno po završetku suđenja sastavlja testament i pokušava da osnuje Vilhelm Rajh fond koji će nastaviti sa istraživanjem bionske energije i istovremeno vršiti funkciju muzeja. Zabrana ovog koraka nije bila dovoljna američkom pravosuđu i Rajh je uhapšen i privremeno smešten u Danburi zatvor u Konektikatu. Umire 3. novembra 1957. od posledica srčanog udara u ćeliji zatvora Luizburg.