Hrišćanstvo: Raspeće i raskol

Rano hrišćanstvo obuhvata istorijsko doba od Isusove smrti, pa sve do proglašenja hrišćanstva državnom religijom u IV veku. Ono se vremenom polako širilo Sredozemljem, ali je bilo pod stalnim progonom Rimljana, pre svega zbog protivljenja vernika da se poklone rimskom politeističkom statusu. Pored toga odbijali su da obožavaju cara kao božanstvo, što je tumačeno kao nedostatak lojalnosti i njihov politički bunt.

Svirepost Rimljana u kažnjavanju nelojalnih podanika poznata je i nekoliko vekova pre Isusovog rođenja. Mnogi progonjeni i osuđeni bili su predati egzekutorskoj jedinici rimske vojske koja bi ih raspinjala na krst, bacala u reku Tibar ili žrtvovala divljim zverima u amfiteatru. Ovakav vid kazne primenjivao bi se i za druge teške prestupe poput ubistva, krađe hramskog novca, veleizdaju i pobunu. Osobe osuđene na smrt raspećem bile su skinute i bičevane, od kojih bi mnoge umirale tokom same torture mučenja zbog velikog gubitka krvi i bolova.

Sam Isus je svojom misijom i delovanjem kritikovao postojeći verski i društveni poredak propovedajući ljubav i milosrđe. Njegove izjave o Bogu i o sebi kao Sinu Božijem, smatrane su uvredljivim i protivnim tadašnjim verskim učenjima, pa je zbog toga bio uhapšen i po kratkom postupku osuđen na smrt.

Isusovo mučenje bilo je praćeno ponižavanjem i izrugivanjem. Ismevali su ga mnogi prisutni, a pogotovo rimski vojnici koji su se tobož klanjali kao da mu ukazuju čast, a zatim bi ga bičevali, pljuvali i udarali. Obukli su mu kraljevsku odoru i stavili venac od trnja na glavu.

U nastavku torture put je vodio do mesta na kome se vršilo pogubljenje. U Jerusalimu se ono nalazilo na jednom uzvišenju pod nazivom Golgota (u prevodu kosturnica). Do tog mesta optuženi su morali sami da nose ogroman krst, dok u pojedinim slučajevima samo poprečnu gredu. Vertikalne grede su najčešće bile pobodene u zemlju, a osuđeni zakucani za poprečnu gredu na zemlji, a zatim postavljeni na vertikalnu, koja bi bila zabijena u postolje. Ekserima su zakucavali noge žrtvama koje su mogle da se oslone samo na jednu tanku dasku.

Isus je nosio kompletan krst i onako iznuren od udaranja više puta je posustao. Kada je potpuno izmučen pao pod njegovim teretom, neprikosnoveni vojnici su odredili nekoga iz mase da mu pomogne.

Ovakvim postupkom cilj rimskih mučitelja je bio da agonija osuđenih što duže traje. Neko ko je bio raspet na krstu, osim bolova usled bičevanja i zakivanja eksera, patio je i od konstantne žeđi. Udovi su bili u neprirodnom položaju, napeti i zgrčeni. Dešavalo se da mnogi budu van sebe i polude zbog ovakve torture.

Na brdu Golgota bilo je mnoštvo krstova, koji su neprestano bili pred očima stanovništva kao znak upozorenja, sa okačenim tablama na kojima je zapisano zvanično obrazloženje razloga izvršenja smrtne kazne. Na Isusovoj tabli je pisalo: ,, Isus iz Nazareta. Car judejski ” i to na tri jezika koja su bila važeća u Jerusalimu: latinskom, grčkom i jevrejskom.

Isus je na krstu osetio najdublju usamljenost koju čovek može da doživi. Napušten od prijatelja, istomišljenika i svih kojima je pomagao, celivao ih i lečio. Ostala mu je jedino vera u svog nebeskog Oca kojem se povicima obraćao.

Događaji koji su bili u direktnoj vezi sa Isusovim raspećem razotkrili su ljudsku bedu, kukavičluk, neiskrenost, zlo i jad. Isplivala je na videlo priroda i karakter svih učesnika ovog događaja koji je postao sud njima samima: licemerje verskih vođa, Pilatov kukavičluk, neodlučnost i strah Isusovih učenika, znatiželja i zluradost okupljenog naroda.

Čovek ne želi uvek da sazna istinu, niti da deluje u skladu sa njom kada je prepozna. Isus je pogubljen nevin. Prekršena su mnoga pravila tadašnjeg sudstva. Na njega je bio svaljen veliki teret zla i mržnje. Krst je mesto Isusove pobede nad silama tame. Ono je postalo mesto identifikacije patnje i predstavlja suštinu hrišćanstva bez obzira na duh vremena i perspektivu iz koje se posmatra ovaj istorijski događaj.

RAZJEDINJENO HRIŠĆANSTVO

Milanskim ediktom iz 313. godine, prestaje progon. Edikt nije dao slobodu samo hrišćanstvu, već je liberalizovao versko izražavanje svim konfesijama u Rimskom carstvu.

Nakon priznavanja hrišćanstva kao državne religije, Crkva postaje moćna organizacija. Tokom istorije, organizovala je Sabore na kojima su se donosile odluke obavezujuće za sve hrišćane koje se tiču: vere, učenja, poretka, bogosluženja i discipline. Na Saborima su se često sukobljavala mišljenja episkopa i patrijarha.

Veliki raskol (Velika šizma) u hrišćanstvu dogodio se 1054. godine. Jedinstvena Crkva se podelila na katoličku i pravoslavnu. Najveći problem je nastao oko tumačenja reči ,,filioque” (filiokve).

Izraz filiokve je bio i još uvek predstavlja kontroverzno pitanje. Radi se o tumačenju od koga potiče Sveti Duh, od Oca ili od Oca i Sina? Reč filiokve na latinskom znači ,,i Sina”. Ključni problem je želja da se zaštiti božansko poreklo Svetog Duha. Dodavanjem izraza filiokve u Simbol vere stvara se tumačenje o dvostrukom ishođenju Svetog Duha. Pravoslavna crkva je ovo učenje označila kao nepravilno, osudivši umetanje ovog izraza u Simbol Vere. Ono nije nastalo u Rimu, ali je početkom XI veka prihvaćeno od strane Rimske crkve izazvavši Veliki raskol u hrišćanstvu.

Bog, koji je beskrajan, ne može se spoznati ograničenim ljudskim umom. Sveti Duh poslat je od Boga kao zamena za Isusa Hrista. Na pitanje da li je Svetog Duha poslao Otac ili i Otac i Sin ne može se jasno odgovoriti. Ovo pitanje će možda zauvek ostati zagonetka.

Postoje i druga razmimoilaženja: oko pitanja o čistilištu, poziciji Pape u crkvenoj hijerarhiji, bezgrešnom začeću Device Marije…