Šta je islam? Islama ima isto toliko malo koliko i hrišćanstava. Postoje samo mnogobrojne struje, pravci, pravne škole, teološka učenja od zemlje do zemlje delimično različitih kulturno-verskih tradicija, koji nisu saglasni čak ni unutar pojedinih porodica. Pored većine sunita, kojih je širom sveta negde 90 odsto, postoji i velika manjina od 8 do 9 odsto šiita, kao i mnogobrojne druge grupe. A šiiti su, opet, skupno ime za veliku grupu vrlo različitih islamskih sekti čije je polazište priznavanje Alija (rođaka i zeta Muhamedovog) za legitimnog halifu posle Prorokove smrti.
Pored toga, postoje i posebne grupe i sekte koje su, delimično, zvanično isključene iz muslimanske zajednice, ali se same i dalje smatraju muslimanima. Kao, na primer, pokret Ahmedije koji je nastao na indijsko-pakistanskom prostoru. Njegov osnivač otelovljuje u svojoj ličnosti povratak Isusa i, istovremeno, pravovodećeg imama Mahdija. Ima i drugih sinkretističkih grupacija koje nisu doživele isključenje, ali zbog činjenice da njihovo učenje znatno odudara od „glavnog toka” islamske teologije u Iranu se, na primer, progone Bahaije. Grupe, pak, koje povezuju islamske i neislamske sadržaje, kao J(a)ezidi ili Druzi, uglavnom se trpe, ali ih većina muslimana ne priznaje za pravoverne.
Isto tako kao što se jedan pravoslavac oseća malo shvaćenim kada ga drže za Jehovinog svedoka ili, pak, jedan katolik kada ga vide kao baptistu, znači stavljaju se u spektar negde na rubu hrišćanstva, koji oni uopšte ne predstavljaju, ni muslimani ne žele da se identifikuju sa islamom nego posmatraju svoju veru pre svega iz vidokruga spektra kojem sami pripadaju. Jer, neretko, smatraju se druge struje i pravci lažnim, fanatičnim ili ne istinski islamskim.
Član jednog mističnog reda imaće drugu spoznaju Boga od vahabitskog teologa Saudijske Arabije koji odbacuje mistiku (uz kult svetaca). Jedan pripadnik sunitske uleme (muslimanski verski učenjaci) ima sigurno drugo shvatanje legitimne vladavine od jednog šiite imamite, za koga je verska vladavina u rukama verskog vođe, dakle jednog imama ili njegovog predstavnika, pa svaku sunitsku vladavinu on smatra nezakonitom.
Isto tako postoje velike razlike između svakodnevnih islamskih tradicija pojedinih zemalja. Tuniski, relativno zapadni razlikuje se zamašno od vahabitskog islama saudijske vladarske kuće, islam socijalističke Baas partije Iraka od turskog islama Turske republike ili od delimično animističkim elementima prožete islamske kulture Crne Afrike. Islam nekih manjinskih naroda Kine i nekadašnjeg Sovjetskog Saveza, koji je preživeo vreme komunističke jednopartijske države jedva da je uporediv sa islamom američkih Crnih muslimana (Black Muslims) ili, pak, sa onim severnoafričkim, formiranim, delimično, pod berberskim uticajem.
Između pojedinih islamskih ortodoksnih pravnih škola (hanefiti, malikiti, šafiiti, hanbaliti) postoje, među sunitima i šiitima, različita tumačenja (u odnosu na verske obaveze, razna pravna pitanja, vođenje rata), kao i među uglednim komentatorima Kurʼana, pa i kada su u pitanju fetve (pravna mišljenja).
Priznavanje Pet stubova islama (šehada, obavezna ritualna molitva, post, zekat, hadž) i Kurʼana kao večne i nepogrešive Božje reči predstavljaju, donekle, osnovnu dogmatsku versku konstrukciju islama; mada ima i grupa, kao, na primer, sirijski i turski aleviti, koji ne praktikuju Pet stubova na taj način, ali se u celini ipak računaju u muslimanske grupe. Pa i tamo gde se Kurʼan priznaje kao prvi izvor Božje objave i putokaz u svakodnevnom životu mogu postojati značajne razlike u tumačenju koji su propisi danas i na koji način primenljivi na postojeće datosti.
Uputstva Kurʼana dopunjena su islamskom tradicijom (hadis) koju čine opis postupaka i mišljenja samog poslanika Muhameda, njegovih drugova (ashab) i prvih halifa (vladara posle Muhamedove smrti): oni važe kao uzorni i, otuda, obavezujući, uz Kurʼan. Ali i tu, kada je reč o praktičnom značenju, ima ponovo razlika budući da su za sunite merodavni hadisi ashaba i prve trojice halifa, dok su za šiite oni Muhamedovih rođaka, pre svega njegovog zeta i četvrtog halife Alija.
Osim Kurʼana i tradicije muslimani smatraju i pet dogmi za temeljne islamske principe: veru u jednoću Boga, u anđele, u svete knjige, u poslanika Muhameda, kao i odgovornost svakog čoveka na Sudnjem danu.
Godine 1999. ukupan broj muslimana na svetu kretao se oko jedne milijarde. Žive u preko stotinu zemalja, a u četrdesetak čine većinu stanovništva. U dijaspori, znači u Evropi i obema Amerikama, bilo ih je oko 15 miliona. Najveće muslimanske zemlje su Indonezija, Pakistan, Bangladeš, dok su u Indiji muslimani najveća manjina (tada preko 100 miliona od ukupno 950 miliona stanovnika). Arapi su među muslimanskim narodima već veoma rano bili u manjini; pomenute godine bilo ih je oko 200 miliona, od toga sa 10 miliona orijentalnih hrišćana.
Danas se broj muslimana u svetu procenjuje na više od milijardu i po (ili 23 odsto ukupne svetske populacije) i tako su oni, posle hrišćana, druga najveća verska skupina.
A shodno prognozama američkih istraživača godine 2070. biće ih, prvi put u istoriji, više nego hrišćana, pa će u Nemačkoj, na primer, svaki deseti stanovnik biti musliman.
Tekstovi o religiji na portalu Pulse
Šta je islam? added by P.U.L.S.E on
View all posts by P.U.L.S.E →