Antička Mesena na jugu Peloponeza

Antička Mesena

Pre nekoliko godina, naišla sam na fotografije juga Peloponeza – istorijskog poluostrva u obliku raširene šake s palcem i tri dugačka prsta – bez kažiprsta, i videla pejzaže toliko jedinstvene, koje nigde na obali Grčke nisam pre videla. Na putovanju, posetila sam turistički nedovoljno poznate predele, delove obale Grčke bez hotelskih kompleksa i masovnog turizma. Prelepa ruralna mesta Peloponeza, krase pejzaži nalik onim na Jonskim ostrvima (Krf), a priroda je najsličnija onoj na srednjem i južnom Jadranu, i u Toskani, u Italiji.

U antičku Mesenu (Μεσσήνη – Messínî ili Messénê), u neposrednoj blizini sela Mavromati (Mavrommati, Ithomi), stigli smo u kasno popodne. Veliko arheološko nalazište iz V – IV veka pre nove ere koje su podigli Tebanci, nalazi se oko 30 kilometara severozapadno od Kalamate. Prvo naselje na ovom mestu – Ithome, koje je dobilo naziv po imenu obližnje planine i bilo podignuto još tokom Bronzanog doba, uništili su Spartanci. Iako u okviru nalazišta postoje tebanski ostaci iz V veka pre nove ere, veliki deo današnjih građevina datira iz perioda Helenizma i rimske okupacije (III vek p. n. e – I vek n. e). U okviru nalazišta, videli smo ostatke nekoliko veličanstvenih, javnih građevina, kao što su: odeon, stadion, gimnazijum (vežbaonicu za boks), hramove Asklepija – boga medicine, i boginje rađanja, lova i divljine – Artemide, Zevsov hram, Buleterion, mesto državne kase, i grobnicu junaka Aristomena.

Dok je nisu osvojili i porazili, antička Mesena važila je za jedan od najvećih i najprosperitetnijih gradova stare Elade. S obzirom da istoriju pišu pobednici, njen značaj i veličina pali su u zaborav. Nekada, u antičko vreme, pre dolaska Rimljana na istorijsku scenu Mediterana, kada su grčke državice osvajale jug Italije i osnivale svoje kolonije (“Magna Graeca” – “Velika Grčka”), antička Mesena imala ih je čak tri. Najčuvenija koja i danas postoji, i koja i dalje nosi naziv po polisu Meseni na Peloponezu koji ju je i osnovao, je grad Messinia na Siciliji. Iz svih navedenih razloga, od 2014. antička Mesena nalazi se na listi čekanja za prijem na listu UNESCO-ve svetske kulturne baštine.

Iznad arheološkog nalazišta, na prilaznoj magistrali, u malom muzeju predmeta pronađenih u antičkoj Meseni, nalazi se određen broj statua koje su dekorisale nekadašnju agoru – centar antičkog grada, kao što je skulptura boga Hermesa, ali i bista skulptora Hageladesa – učitelja najčuvenijih starogrčkih vajara: Fidije, Polikleta i Mirona, iz klasičnog perioda.

U obilazak antičke Mesena, povela me je Viktorija, magistar istorije i arheologije. Krajem XX veka, kao devojka, u ove krajeve stigla je iz rodne Moldavije, zaljubila se u Mesenu – i svog budućeg supruga Grka iz sela Mavromati, i odlučila da ovde ostane i osnuje porodicu. Zajedno sa arheolozima iz Grčke, Viktorija je godinama radila na iskopavanju drevne Mesene i želja joj je da i njen sin koji studira arheologiju, nastavi rad na iskopavanju, posle nje. Viktorija mi je ispričala kako povrh sela, lokalci koji na jesen beru masline, ponekad naiđu na zaboravljeni antički, bakarni novčić drevne Mesene, i da negde u blizini nalazišta živi pitoma lisica, koja povremeno dođe i do sela.

Lisicu nismo videli, ali nam je dva puta, u divljini Peloponeza put prešao šakal, divlji pas koji takođe živi u šumarcima i kršu ovog prelepog poluostrva. Prvi put, to se desilo kada smo se automobilom od sela Mavromati popeli visoko, do zidina antičke Mesene, i krenuli da obiđemo kule-osmatračnice, zarasle u zelenilo. Najčuvenijil, starogrčki geograf Strabon, pominje Mesenu kao mesto najgrandioznijih zidina zapadnog Peloponeza i poredi ih sa utvrđenjem drevnog Korinta. Viktorija mi je ispričala da su pre mene, na zidinama boravili novinari iz New York Times-a, koji su u Americi pronašli staru, crno-belu fotografiju zidina s kraja XIX veka, i krenuli na dug put da pronađu tačno mesto gde je slikana. Sa vrha zidina, u sumrak, pogled puca na dolinu, u savršenoj tišini koju povremeno prekida udaljeni zvuk zvonca i blejanje ovaca. Jedino su zrikavci blizu, i uvek glasni.

Antička Mesena, nalazi se u prelepoj, velikoj i dubokoj zelenoj dolini, okružena planinama s tri strane. Magistrala koja vodi od Kalamate, stiže u selo Mavromati (koje je nedavno preimenovano u Mesenu, što zbunjuje slučajne putnike), koje se nalazi iznad nalazišta, i odakle se pružaju – malo je reći, nestvarno bajkoviti pogledi na dolinu i drevni grad.

Nakon obilaska arheoloških ostataka, zaustavili smo se u centru sela Mavromati kako bismo popili vodu sa svetog izvora Klepsidre (od reči “klepto” – ukrasti, i “hidra” – voda), koji kreće sa vrha planine, blizu ostataka Zevsovog hrama (Temple of Zeus Ithomatas). Preko puta antičkog izvora, u rano predvečerje, obilazak smo završili u lokalnoj taverni, koja se – kao i čitavo selo od 90 stanovnika – nalazi na litici iznad doline. Pogled koji oduzima dah i domaća limunada s nanom, zadržali su nas duže nego što smo planirali, te smo se već po mrklom mraku vratili u Kalamatu.

Autor teksta i fotografija: Ivana Dukčević

Tekst i fotografije deo su knjige „Umetnost putovanja 2“ autorke Ivane Dukčević i internet stranice Umetnost putovanja , i zaštićeni su zakonom o autorskim i srodnim pravima. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje bez dozvole autora.

Knjigu “Umetnost putovanja 2” je moguće kupiti u svim bolje snabdevenim knjižarama Delfi (Laguna) u Beogradu i u 9 gradova u ostatku Srbije, u knjižari Vulkan u Sremskoj ulici u Beogradu (bivši Mamut), i u knjižari “Akademija.