Kajseri, u srcu Anadolije

Kajseri, u srcu Anadolije

Seldžučki grad drugog najvećeg bazara Turske i najtvrđih trgovaca!

Sa vrha restorana s panoramskim vidicima na sam centar grada, uživali smo u pogledu na vizantijsku tvrđavu (Kayseri Kalesi) sazidanu od crnog, vulkanskog kamena, uz ukus mantija – turskih raviola punjenih mlevenom junetinom u sosu od jogurta, belog luka i aleve paprike – jelom koje potiče iz ovih krajeva. Nakon nekoliko sati leta, pristigli smo u sam centar Turske – anadolsku visoravan visine 1054 metara, u podnožje planine-vulkana Erdžijesa (Erciyes Dağı, 3917 m), oko 70 kilometara istočno od bajkovite Kapadokije, na nekadašnjem Putu svile. U izuzetno prostranoj kotlini nadomak vulkana – danas čuvenog skijališta, smestio se Kajseri (Kayseri) – nekadašnja antička Cezareja (Caesarea), grad od milion i po stanovnika poznat po veoma zanimljivoj srednjovekovnoj seldžučkoj arhitekturi nastaloj za vreme Ikonijskog sultanata (Rum Selçuklu Devleti), sazidanoj od vulkanskog kamena koji je pre nekoliko hiljada godina iz grotla izbacio obližnji Erdžijes. Osim po arhitekturi, Kajseri je poznat i kao jedan od velikih centara trgovine – mesto najvećeg bazara u Turskoj nakon istanbulske Kapali čaršije, i najtvrđih trgovaca Turske. Slično našim vicevima o Piroćancima, širom zemlje zbijaju se šale upravo na njihov račun! Šetajući pokrivenim sokacima bazara, dospeli smo u stari karavansaraj, na mesto gde se i danas odvija trgovina i merenje vune na veliko. U jednom delu kamene, suterenske prostorije videli smo veliku vagu za merenje vune ovaca anadolske sorte Ak Karaman.

Nakon peroida procvata u doba Asiraca i Hetita (XX – XIII vek pre naše ere), Rimljana i kasnije Vizantije, grad su u XII veku osvojili Turci Seldžuci, vek kasnije Mongoli, a u XV veku Turci Osmanlije. Grad od oko 1,6 miliona stanovnika čuven je po veoma zanimljivoj seldžučkoj arhitekturi iz XII i XIII veka. S obzirom da su Turci Sedžuci mahom vladali centralnim i istočnim delom Anadolije, Kajseri je poznat po mnogobrojnim seldžučkim kumbetima (kümbet – mauzolej tj. turbe koje samostalno stoji, a ne u okviru religioznog kompleksa). Nastali tokom XII i XIII veka, veliki broj njih danas se nalazi na najneobičnijim mestima u sred grada – na kružnom toku moderne saobraćajnice projektovane tako da kumbet nalik spomeniku ostane u sredini, ili na ostrvu – prostoru između traka bulevara, na primer. Zbog ovog, Kajseri u šali zovu i „grad kumbeta“.

Prvu tvrđavu u centru grada podigao je rimski imperator Gordijan III, u III veku naše ere. Iako je grad u istom veku i razoren – nakon osvajanja vojske čuvenog persijskog cara Šapura I (vladara dinastije Sasanida), u IV veku patrijarh Vasilije je na ovom mestu osnovao prvu hrišćansku episkopiju. Tokom vladavine vizantijskog cara Justinijana (VI vek), tvrđava je obnovljena i dograđena. Do pre nekoliko godina – dok nije potpuno renovirana, u tvrđavi se nalazio mali bazar – tezge sa prodavnicama. Zapadno od tvrđave smestio se tradicionalni bazar Kapali čaršija (Kapali Çarşı) – nakon istanbulskog najveći bazar Turske, karavan saraj, Bedesten i Vezirov han, odmah pored Nove džamije (Yeni Camii).

Istočno od tvrđave, preko puta ulice koja vodi ka južnom delu grada nalazi se prvi seldžučki religiozni kompleks podignut u Anadoliji. Pod nazivom Hunat Hatun Külliyesi, sazidan je davne 1237. godine kao ostavština plavokose Mahperi, ćerke hrišćanskog guvernera Alanje. Mahperi je kao nevesta bila deo očevog mirovnog ugovora sa čuvenim seldžučkim sultanom Aladinom Kejkubadom I (Alâeddin Keykûbad I, 1188 – 1237), nakon što je njegova vojska prodirući sve više u vizantijsku teritoriju osvojila ovaj primorski gradić, pridodavši ga svom sultanatu. Kompleks se sastoji iz čaršije – bivše medrese (Hunat Hatun Çarşısı), džamije (Hunat Hatun Camii), hamama i turbeta. Supruga jednog od najpoznatijih seldžučkih sultana koja je udajom dobila tursko ime Hunat Hatun, bila je majka narednog sultana Kejhusreva II (Keyhüsrev II).

U blizini se nalaze i dva turbeta – tj. kumbeta, ukrašena u kamenorezu: Döner Kümbet turbesi i Emir Ali Pişnev turbesi, a nekoliko minuta pešice od centra i Gevher Nesibe Hastanesi, religiozni kompleks sa bolnicom (Darüşifa) seldžučke princeze, iz 1210. godine. Seldžučka umetnost i arhitektura, vidno je pretrpela uticaj persijske, što se vidi i na slikama gde su Turci Seldžuci prikazani u umetničkom stilu koji je zastupljen u persijskim palatama Irana. U kompleksu seldžučke princeze, videli smo osmougaonu zvezdu – čest motiv seldžučkih ornamenata koja predstavlja osam univerzalnih pojmova: milost, velikodušnost, lojalnost, strpljenje, saosećanje, istinitost, tajnovitost i pohvalu Gospoda – aleluja.

Širom Turske – nekadašnje Male Azije, nalazi se veliki broj ranohrišćanskih, grčkih, jermenskih, gruzijskih i sirijskih crkvi i manastira. I u Kajseriju ih ima nekoliko. Jedna od njih – jermenska Bogorodičina crkva (Meryem Ana Kilisesi) iz XVII veka, pretvorena je u predivnu gradsku biblioteku. Na svodovima i na obodu centralne kupole nekadašnje crkve, još uvek su vidljivi ostaci fresaka i natpisi na jermenskom alfabetu.

Ukoliko tokom šetnje gradom ogladnite, u Kajseriju probajte turske raviole – mantı, specijalitet koji potiče iz ovih krajeva. Osim mantija, tu je i ljutkasti sudžuk (sucuk) – kobasice koje su specifične za ovaj region, kao i pastırma – lokalna, goveđa pečenica. Iz Kajserija, mnogi se vraćaju sa tepisima za koje se tvrdi da su kvalitetniji i jeftiniji od ponude u turističkim centrima Turske.

U predgrađu Kajserija nalazi se stari deo grada Talas, čije kuće još uvek odolevaju zubu vremena, iako ih je sve manje. U poslednjih nekoliko godina, u njima su otvorene kafeterije i galerije kako bi privukle turiste, ali i lokalce. U kvartu kamenih kuća nalik onim u susednoj Kapadokiji, nalazi se i istorijsko zdanje – Yaman Dede Kültür ve Sanat Evi, dom poznatog stanovnika hrišćanskog porekla i preobraćenika u islam, koji je kasnije postigao veliki uspeh kao sudija u Istanbulu zbog čega je njegova rodna kuća danas pod zaštitom države i nalik je malom etnografskom muzeju.

25 km istočno od Kajserija nalazi se selo Agirnas, najpoznatije kao rodno mesto Mimara Sinana, najčuvenijeg inženjera i arhitekte Osmanskog carstva, poturčenog Grka. Navodno je živeći u čudesnim kućama sa nadzemnim i podzemnim delovima (nalik onim u vulkanskom tufu, u obližnjoj Kapadokiji), još kao dečak razvio osećaj za građevinarstvo i arhitekturu.

Autor teksta i fotografija: Ivana Dukčević

Tekst i fotografije deo su internet stranica “Umetnost putovanja” i zaštićeni su Zakonom o autorskim i srodnim pravima. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje teksta, delova teksta ni fotografija bez znanja i odobrenja autora.

Izvor: Umetnost putovanja